Λίλα Ζερβοπούλου: «Γράφοντας, δεν νιώθω ποτέ μόνη»

Βιβλίο
Λίλα Ζερβοπούλου: «Γράφοντας, δεν νιώθω ποτέ μόνη» 12/01/2015 [19:52]

Λίλα Ζερβοπούλου: «Γράφοντας, δεν νιώθω ποτέ μόνη»

Συνέντευξη στην Κρίστυ Κουνινιώτη
Στα πέντε βιβλία που έχει γράψει ως τώρα, ήρθε να προστεθεί το «Μελάνι στη δαντέλα». Ενα μυθιστόρημα που γεννήθηκε για να χαρίσει «ανάσα» εν μέσω της αποπνικτικής κρίσης, όπως εξηγεί η συμπολίτισσα δημιουργός του Λίλα Ζερβοπούλου. Η οποία μιλάει στην «ΠτΚ» για το βιβλίο και τους ήρωές του, τη θέση της μοίρας στη ζωή και τη μυθιστορία, την προδοσία και την αγάπη με άλφα κεφαλαίο, την Ανατολή και τη Δύση. Ως γνήσια Ελληνίδα, πιστεύει στις δυνατότητες της χώρας, προτείνει το αντίδοτο στους σκοτεινούς καιρούς, εκφράζει την αισιοδοξία της για το μέλλον και τη νεολαία. Ως τρυφερή μητέρα δε, στέκει πάντα σύμμαχος πλάι στην κόρη της Ιόλη, στην οποία έχει αφιερώσει και το βιβλίο της.
Τι πυροδότησε την ιδέα του νέου σας μυθιστορήματος;
Κατάλαβα κάποια στιγμή πως αυτήν την περίοδο χρειαζόμαστε ελαφριά και ξεκούραστα αναγνώσματα και όχι ιδιαίτερους προβληματισμούς. Είναι πολύ φορτισμένη η ζωή μας τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης. Δεν χρειαζόμαστε τόσο τη φιλοσοφία και τους συμβολισμούς όσο την ουσιαστική επικοινωνία και τη συντροφιά. Ετσι «έχτισα» το μυθιστόρημα για λίγη παρέα, που πιστεύω πως ηρεμεί και ξεκουράζει τον αναγνώστη, χωρίς να έχει ελλείψεις από βαθύτερα νοήματα.

Μέσω της κεντρικής ερωτικής ιστορίας που αφηγείστε, προβάλλουν κι άλλα θέματα, όπως οι κοινωνικές αγκυλώσεις, η αδελφική αγάπη, οι πολιτισμικές διαφορές Ανατολής και Δύσης. Οσο πλάθατε τους ήρωές σας, προκειμένου να βιώσουν αυτές τις καταστάσεις, κατά πόσο συνέβαλαν οι σπουδές σας στην ψυχολογία;
Δεν θα έλεγα πως συνέβαλαν ακριβώς οι σπουδές μου στην ψυχολογία στο να πλάσω τους ήρωες. Περισσότερο έχει συμβάλει η ενασχόλησή μου με τον ψυχισμό μας. Με τη μελέτη του ψυχισμού μας. Οχι τόσο μέσα από την επιστήμη, αλλά περισσότερο από μεθόδους αυτογνωσίας και συστήματα της γιόγκα.
Η Αγάπη, και στην Ανατολή και στη Δύση, είναι Μία. Δεν περιορίζεται γεωγραφικά. Φτάνει να ξέρουμε πώς ν' αγαπάμε. Οσο για τις πολιτισμικές διαφορές όλοι τις γνωρίζουμε και το σωστό είναι να τις σεβόμαστε. Οι κοινωνικές αγκυλώσεις που λέτε είναι τα «στεγανά» της κοινωνίας. Δυστυχώς, δεν έχουμε ξεφύγει από αυτά.

Θα έλεγε κανείς ότι πρωταγωνίστρια της ιστορίας σας είναι η μοίρα. Είναι αυτή που έχει το πάνω χέρι στη ζωή μας, θεωρείτε;
Δεν νομίζω πως μπορώ να πάρω μια υπεύθυνη θέση σ' αυτή την ερώτηση. Αμφιταλαντεύομαι σε όλη μου τη ζωή μέχρι σήμερα. Ερχονται στιγμές που πιστεύω στο μοιραίο ή στο κάρμα, αν θέλετε, αλλά άλλες στιγμές πάλι νομίζω πως όλα είναι τυχαία και πηδάω έξω από το σχέδιο που μοιάζει να υφαίνεται γύρω μας κάθε στιγμή. Αυτό είναι τρέλα. Η μοίρα μοιάζει με φυλακή. Οχι, δεν έχει το πάνω χέρι. Το πάνω χέρι το έχει ο Ανώτερος Εαυτός μας, που είναι ο καθρέφτης του Δημιουργού. Στα παραμύθια και στις ιστορίες, όμως, έχει γοητεία το μοιραίο…

Η ηρωίδα σας, η Δάφνη, όπως και η μητέρα της προηγουμένως, συγχωρεί την προδοσία του συζύγου. Κατά την άποψή σας, τι ποσοστό ουσιαστικής αγάπης και τι ποσοστό εξάρτησης εμπεριέχει μια τέτοια συμπεριφορά;
Για μένα προδοσία σημαίνει να βγαίνουμε από τα όρια της Αγάπης και να βαδίζουμε σε δρόμους αδειανούς από ουσία. Δεν είναι η εξάρτηση που συγχωρεί και ανέχεται. Είναι η έλλειψη εγωισμού και η αληθινή Αγάπη. Αυτό είναι και το μήνυμα του βιβλίου.

Οι άντρες ήρωες του βιβλίου σας εμφανίζονται κάπως επιφανειακοί. Φυσικά τυγχάνουν και εύποροι. Το «βάθος» του ανδρικού χαρακτήρα από τι εξαρτάται, τελικά;
Εμφανίζονται επιφανειακοί γιατί έτσι πρέπει. Εχουν βάθος και το βάθος είναι η προστασία και ο ανδρισμός τους. Αυτή είναι η φύση του άνδρα για μένα. Το «εύποροι» δεν έχει να κάνει με τη φύση ή το «βάθος». Επρεπε να είναι εύποροι στο βιβλίο αυτό, για να είναι ξένοιαστοι. Το βάθος του χαρακτήρα, αν εννοείτε ευαισθησίες και τέτοιου τύπου θέματα, δεν έχει να κάνει με το φύλο. Ο σκεπτόμενος άνθρωπος, ο «βαθύς» άνθρωπος δεν έχει φύλο. Είναι όπως οι Αγγελοι. Ακούγεται, ίσως, υπερβολικό, αλλά αυτό πιστεύω.

Ενας εκ των ηρώων σας είναι ο Καντίρ, ο γιατρός από τα Εμιράτα, ενώ κάνετε και αναφορές στις πεποιθήσεις της Ανατολής. Εχοντας η ίδια επιρροές από την ανατολική φιλοσοφία, κατά πόσο έχει διαμορφώσει τη στάση σας απέναντι στη ζωή;
Πράγματι η στάση μου απέναντι στη ζωή, αν και Ελληνίδα, θα έλεγα πως είναι της Ανατολής. Αλλά θεωρώ πως η Ελλάδα έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στα συστήματα της Ανατολής. Δεν έρχομαι σε σύγκρουση σαν Ελληνίδα. Φυσικά δεν θέλω την μπούργκα, αλλά υπάρχουν άλλα πράγματα σημαντικά, στα οποία η Δύση έχει γυρίσει την πλάτη, με αποτέλεσμα να καταφεύγει στα αντικαταθλιπτικά, δυστυχώς. Η Δύση είναι περισσότερο διανόηση, η Ανατολή είναι καρδιά.

Μέσω ενός ατόμου (δεν θα το αποκαλύψουμε), η μητέρα της ηρωίδας σας νιώθει να της επιστρέφονται οι στιγμές που της έχουν κλέψει από τη ζωή. Πιστεύετε ότι έρχεται, για όλους μας, μια στιγμή που παίρνουμε πίσω τα «χρωστούμενα»;
Ναι. Τα παίρνουμε πίσω τα «χρωστούμενα» πάντα. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο. Ερχεται η στιγμή που, κατά κάποιον τρόπο δικαιωνόμαστε. Οι σκέψεις, οι πράξεις και τα λόγια είναι καθρέφτες. Το είδωλο που προβάλλουμε έρχεται μπροστά μας.

«Μερικοί έρωτες γίνονται θρύλοι και κρατούν αιώνες. […] Κι ύστερα δεν είναι ερωτευμένος ο ήλιος με τη γη που γυρίζει γύρω-γύρω σ' έναν παντοτινό χορό με τα χέρια δεμένα;» διαβάζουμε στο βιβλίο σας. Στην πραγματική ζωή, και δη υπό τις σημερινές συνθήκες, είναι εξίσου παντοδύναμος ο έρωτας;
Αυτό έχει να κάνει με το πόσο ενδιαφέρουν τον καθένα τα υλικά πράγματα ή η πραγματική ζωή. Η πραγματική Ζωή είναι Ερωτας με την πλατιά έννοια. Και ναι, είναι παντοδύναμος γιατί νικάει τον Θάνατο, επειδή είναι δημιουργικός, τόσο στο φυσικό πεδίο όσο και στο νοητικό. Οι συνθήκες είναι κάτι «χαμηλό», όταν υπάρχει πραγματικός έρωτας. Δεν τον αγγίζουν. Τα υπόλοιπα είναι δικαιολογίες.

Η πολύχρονη σχέση σας με τη συγγραφή τι σας έχει δώσει;
Ενα σημαντικό πράγμα είναι η παρέα που μου κάνει. Γράφοντας, δεν νιώθω ποτέ μόνη μου. Πάντα έχω ένα χειρόγραφο να με περιμένει όταν μένω με τον εαυτό μου.
Επίσης, με φέρνει κοντά με ανθρώπους, που άλλοτε τους συναντώ κι άλλοτε τους φαντάζομαι. Τους σκέφτομαι όλους με αγάπη. Προσέχω τι γράφω. Δεν θέλω στενοχωρημένους αναγνώστες.

Σε παλιότερη συνέντευξή σας έχετε πει ότι γράφετε δύο βιβλία συγχρόνως. Να περιμένουμε κάτι άλλο προσεχώς;
Ας πούμε πως είναι κάπως έτσι. Ναι, γράφω κάτι τώρα. Εκείνο που με προβληματίζει είναι πως οι ήρωες είναι πιο ταλαιπωρημένοι από τους προηγούμενους. Προσπαθώ οι ιστορίες μου να είναι όσο γίνεται πιο κοντά σε αληθινούς ήρωες. Οι αληθινοί ήρωες της ζωής, ο κάθε άνθρωπος πάσχει σχεδόν πάντα.
Εκείνο που είναι παράξενο είναι πως κάποιοι μου ζήτησαν τη συνέχεια από το «Μελάνι στη δαντέλα». Θα το σκεφτώ κι αυτό.

ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ
ΠΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Οι καιροί που διανύουμε φαντάζουν σκοτεινοί για τη νεολαία, που πρόκειται να βγει στην αγορά εργασίας. Εχοντας μια κόρη κοντά σ' αυτή την ηλικία, πώς αντιμετωπίζετε τις όποιες ανησυχίες της;
Αυτό που βλέπει κάποιος είναι αυτό που διαλέγει να δει. Ο κάθε άνθρωπος με τα προσόντα που έχει θα βρει τη θέση του στη ζωή, όπως και να έχει. Δεν πρέπει να φοβόμαστε και να είμαστε απαισιόδοξοι. Δεν πρέπει να εγκαταλείψει η νεολαία μας την Ελλάδα, επειδή κάποιοι αυτό ζητάνε. Οσο για την κόρη μου, κατ' αρχάς να πω ότι άρχισα να γράφω πεζό από τη στιγμή που την απέκτησα. Η Ιόλη είναι η έμπνευσή μου!!! Εξ ου και της έχω αφιερώσει το «Μελάνι στη δαντέλα». Στις ανησυχίες της κόρης μου, λοιπόν, είμαι δίπλα της σαν σύμμαχος. Αλλωστε, μόνο σύμμαχοι μπορούμε να είμαστε με τα παιδιά μας. Είμαι αισιόδοξη και την προτρέπω να κάνει αυτό που της λέει η καρδιά της. Ετσι πετυχαίνει ο άνθρωπος σε ό,τι και αν κάνει.

Εσείς πώς κοντράρεστε με την κρίση. Εχετε βρει το αντίδοτο;
Υποτιμώ τους σκοτεινούς καιρούς και κάθε τι σκοτεινό και αρνητικό. Δεν κοντράρομαι γιατί χάνω ενέργεια. Η υπέρβαση είναι η νίκη μας. Είμαι αισιόδοξη και ταγμένη σε δρόμους φωτεινούς. Το αντίδοτο είναι να είμαστε όσο γίνεται πιο λιτοί και απλοί και πιο κοντά στον αληθινό μας εαυτό. Ο αληθινός μας εαυτός δεν φοβάται τους σκοτεινούς καιρούς.

Σε δύο εβδομάδες έχουμε εκλογές. Τι ελπίζετε και τι απεύχεστε;
Θα ήθελα να σταματήσει το ψέμα και η τρομοκρατία του μνημονίου. Ελπίζω όλα να πάνε καλύτερα και να είμαστε μαζί με χώρες και ηγέτες που έχουν πραγματικό όραμα. Απεύχομαι να συνεχίσει το έργο του όποιος καπηλεύεται την Ελλάδα. Πιστεύω στην Ελλάδα.

Ας πάμε και στην Πάτρα. Τι αγαπάτε και τι σας δυσαρεστεί στην πόλη μας;
Αγαπάω την ίδια την πόλη των Πατρών. Το παλιό λιμάνι και το Κάστρο, τις καμάρες στη Γερμανού και την Κανακάρη, τον παλαιό Αγιο Ανδρέα, τον Παντοκράτορα και το Δημοτικό Θέατρο. Ξέρω, είναι αστείο. Ακούγομαι σαν τουρίστρια, αλλά όλα αυτά τα βλέπω κάθε φορά σχεδόν με νέα μάτια. Η Πάτρα έχει μια ατμόσφαιρα ιδιαίτερη και διαχρονική. Μ' αρέσει που οι δρόμοι στο κέντρο είναι σαν να έχουμε γιορτή κάθε μέρα όταν τα μαγαζιά είναι ανοιχτά.
Εκείνο που με δυσαρεστεί είναι η κάθε μορφής εγκατάλειψη. Κτιρίων, δρόμων, αρχαιοτήτων, δημοσίων έργων και αναξιοπαθούντων ανθρώπων. Ελπίζω, με τον καινούργιο χρόνο και τη νέα κυβέρνηση, να βοηθηθεί η Πάτρα και να ομορφύνει περισσότερο.

Από τη νέα χρονιά, τι θα ζητούσατε;
Υγεία και Χαρά και Ευημερία για όλον τον κόσμο και Ειρήνη. Εύχομαι να κυριαρχήσει το Καλό.

ΛΙΛΑ ΖΕΡΒΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΕΛΑΝΙ ΣΤΗ ΔΑΝΤΕΛΑ

Μου αρέσει! ·  · Κοι

H ETAIΡΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΗΝ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

H ETAIΡΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΗΝ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΚΑΙ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΛΌΓΟΥ

ΨΗΦΙΣΜΑ ΚΑΤΑΔΙΚΗΣ

Για τους πνευματικούς ανθρώπους  και για τον πολιτισμένο κόσμο  η ελευθερία του λόγου  αποτελεί   θεμελιώδη προϋπόθεση  λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος. Αυτή την ελευθερία οι φανατικοί θρησκόληπτοι ισλαμιστές   δολοφόνησαν στο Παρίσι.

Οι λογοτέχνες και συγγραφείς της νοτιοδυτικής Ελλάδας καταδικάζουν τις απροκάλυπτες εκτελέσεις των Γάλλων δημοσιογράφων και σκιτσογράφων .Οι σκοταδιστές φανατικοί ισλαμιστές τυφλωμένοι από  το μίσος τους  κατά της ελευθερίας της έκφρασης και της διακίνησης ιδεών και απόψεων αφαίρεσαν τόσες ζωές και πότισαν την κοινωνία της Γαλλικής Δημοκρατίας με φόβο.

Στη χώρα που μεγάλου  γάλλου πολιτικού και φιλοσόφου Βολτέρου, βρήκαν έδαφος για  να εκτελέσουν τα ανόσια έργα τους. Κάποτε Ο Γάλλος αυτός φιλόσοφος  είπε σε έναν πολιτικό του αντίπαλο:  «Δεν με εκφράζουν καθόλου αυτά που λες, αλλά αν χρειαστεί, θα υπερασπίζω ακόμη και με τη ζωή μου το δικαίωμά σου για να μπορείς να τα λες αυτά ελεύθερα».

Ζητάμε τη συστράτευση όλων των πνευματικών ανθρώπων της χώρας για να μην περάσουν και στη χώρα μας παρόμοιες πρακτικές από τους φανατικούς πάσης αποχρώσεως και  εθνότητας.

Το ψήφισμα υπογράφουν για την Εταιρεία Λογοτεχνών ο πρόεδρος Λεωνίδας Μαργαρίτης και η Γενική Γραμματέας Μαρία Καρέλα.

ΜΝΗΜΗ ΠΟΠΗΣ ΜΠΟΥΝΙΑ-ΠΑΣΠΑΛΙΑΡΗ

ΜΝΗΜΗ  ΠΟΠΗΣ ΜΠΟΥΝΙΑ-ΠΑΣΠΑΛΙΑΡΗ

Σημείωμα Λεωνίδα Γ. Μαργαρίτη

 Προέδρου Εταιρείας Λογοτεχνών

Πέρασε κιόλας   ένας χρόνος από τότε που  έφυγε για το δίχως γυρισμό ταξίδι της  η φίλη και μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Ν. Δ. Ελλάδος Φιλόλογος Ερευνήτρια και Ποιήτρια, Πόπη Μπούνια-Πασπαλιάρη.

Πέρασε στα Ιλίσια πεδία ένα πρωινό του Δεκεμβρίου του 2013 (13/12) μετά από μια σύντομη νοσηλεία της    σε Κλινική των Αθηνών σε ηλικία 78 ετών.

  Η  ξεχωριστή φίλη  γεννήθηκε στην Κύμη της Ευβοίας το έτος 1935 και μετά τις εγκύκλιες σπουδές της, φοίτησε  στο τμήμα   Κλασικής Φιλολογίας και Ιστορίας του  Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ δύο χρόνια αργότερα έγινε πτυχιούχος της  Αγγλικής Φιλολογίας και Παιδοψυχολογίας. Δίδαξε σε ιδιωτικά Γυμνάσια και Λύκεια των Αθηνών  καθώς  και στο Δημόσιο Γυμνάσιο Ελευσίνας.

Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων, της Εταιρείας Λογοτεχνών Ν. Δ. Ελλάδος, Ευβοϊκών Σπουδών, Ηλειακών Μελετών  και Μακεδονικών Σπουδών.

 Υπήρξε ακόμη μέλος Πνευματικών Σωματείων όπως του Πειραϊκού Συνδέσμου, της Πανευοβοϊκής Ομοσπονδίας ,των Ηπειρωτικών Σπουδών και της Εταιρείας του Αίμου.

Είχε λάβει μέρος σε Επιστημονικά Συνέδρια Ιστορίας, Κοινωνιολογίας και ποίησης.

 Είχε δώσει πληθώρα διαλέξεων στην Αθήνα, τον Πειραιά στην πόλη μας, στα πλαίσια των φιλολογικών βραδινών  και σε άλλες  πόλεις της επαρχίας  και  του εξωτερικού.

Συνεργασίες της είχαν δημοσιευθεί σε πολλές ελληνικές και ξένες εφημερίδες καθώς και πολλά έγκυρα επιστημονικά περιοδικά.

 Διατηρούσε ένα μεγάλης αξίας και σημασίας, προσωπικό αρχείο, ιστορικών κυρίως θεμάτων και ερευνών που είχε πραγματοποιήσει σε συνεργασία με ξένους φορείς.

             Ασχολήθηκε με τη Ναυτική ιστορική έρευνα και Ηθογραφία. Κείμενά της έχουν δημοσιευθεί  στα ναυτικά περιοδικά «ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ»  και «ΕΞΑΝΤΑΣ».

Είχε γράψει ποίηση ,θέατρο , μυθιστόρημα, ορατόριο, ηθογραφία, διήγημα και μελέτες ιστορικής ύλης.

  Μέχρι το θάνατό της είχαν  κυκλοφορήσει τα εξής βιβλία της:

-         «Προσανάματα» παιδοδιαλεκτικό.

-           «Περισυλλογή και Σκέψεις» ποιητική συλλογή.

-          «Όστρακα από το Ρέντη» μελέτη. 

-         «Πολίτες της Θάλασσας» Διηγήματα. 

-         «Νικόλαος Καβάσιλας, από την Κωνσταντινούπολη  στην ΄Ηλιδα».

-          «Οι Ηλείες» », το θεατρικό έργο.

-          «Οστρακα εξ Αντρρηίδος».

 Τα δύο τελευταία έργα της είχαν εκδοθεί με δαπάνες του Δήμου Ανδραβίδας.

          Η αείμνηστη φίλη   είχε στενούς δεσμούς με την Ηλεία και ειδικότερα με την πόλη της Γαστούνης όπου και διέμενε  κυρίως τους θερινούς μήνες .
             Ήταν παντρεμένη με τον Ηλείο Πέτρο Πασπαλιάρη, ο οποίος   έφυγε και αυτός   ένα μήνα  πριν το  δικό της  αιώνιο ταξίδι.
           Από του έτους 2005 υπήρξε τακτική συνεργάτης της ημερησίας τοπικής   εφημερίδας της Αμαλιάδας «ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ»  , ενώ συνεργασίες της είχαν περιληφθεί και στο τριμηνιαίο έντυπο του Συλλόγου των Γαστουνέων της Αθήνας.

      Το  σημείωμα μας  αυτό, ας είναι κερί, στη μνήμη της.

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ

ΤΟ ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΣΤΗ ΔΙΑΚΙΔΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΛΑΟΥ Ο ΣΤΑΥΡΟΣ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ  ΤΗΣ ΤΡΙΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ «Η ΠΑΤΡΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΑΜΕ»

Με τίτλο  «ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΧΘΕΣ ΣΤΟ ΧΘΕΣ» που αφορά έναν περίπατο ξενάγηση από τα Προσφυγικά στον Άγιο Διονύσιο με ιδιαίτερη αναφορά στο γυναικείο προλεταριάτο και τον ρόλο του προσφυγικού στοιχείου στη δημιουργία της βιομηχανικής άνθισης στην Πάτρα με την εγκατάσταση των προσφύγων του 1922 και της ζωής των γύρω από την πλατεία Ελευθερίας.

 Θα θεωρήσω ιδιαίτερη τιμή και χαρά την παρουσία σας.

                            Σταύρος Ιντζεγιαννης

OMΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ ΣΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

OMΙΛΙΑ

ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ

 

                                   ΣΤΗ  ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

                                  Την προσεχή  Δευτέρα 19η Ιανουαρίου     2015 και ώρα 7 μ.μ. στα πλαίσια των προγραμματισμένων εκδηλώσεων των Φιλολογικών  βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών,   που   γίνονται με τη συνεργασία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης-Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Πατρέων,

 θα μιλήσει ο Φιλόλογος  και ΣυγγραφέαςΠερικλής Τρακαδάς με θέμα:

 «Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, η ζωή και το έργο του ».

Την εκδήλωση θα προλογίσει και θα συντονίσει ο πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Λεωνίδας  Μαργαρίτης.

       Η είσοδος για το κοινό θα είναι ελεύθερη.

                                                                                                  

ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΜΕ ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ.

ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΜΕ ΤΑ ΧΙΛΙΑ ΠΡΟΣΩΠΑ.

Από το βιβλίο της Λίτσας Δαμουλή-Φίλια, «ΑΠΟ ΤΗΝ  ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ». Περιήγηση στη Γαστούνη και στην Ηλεία.(1880-2000).Εκδόσεις  ΒιβλιοΠΑΝΟΡΑΜΑ ,Αμαλιάδα,2004,

Από το Κεφ.Γ’,  «Στην Πάτρα με τα χίλια πρόσωπα»,σελ..150-155.

…Λίγοι Γαστουναίοι είχαν τη δυνατότητα να πηγαινοέρχονται στη Πάτρα που στα 1950 ήταν μία μεγάλη πόλη. Η Τιτή Τσουκαλά, όταν πήγαινε στην πρωτεύουσα της Πελοποννήσου, έμενε στα Ψηλά Αλώνια, στο «μπαλκόνι» της πόλης, απ’ όπου αγνάντευες όλο το Πατραϊκό και όταν είχε καλό καιρό, έβλεπες και τα Επτάνησα ακόμη. Από το γειτόνεμα αυτό με τα Ιόνια νησιά, τα φορτωμένα δυτικές μνήμες, η Πάτρα ήταν επόμενο να δέχεται, έστω έμμεσα, την επίδραση της Δύσης.

    Σ’ αυτή τη πόλη, η Τιτή, συναντούσε τη πρώτη εξαδέλφη από τη μητέρα της, την όμορφη Βάσω Παπαχαραλάμπους που ερχόταν από του Μπούκουρα. Στα Ψηλαλώνια τη φιλοξενούσε μια εξαδέλφη της Βάσως από τον πατέρα της, η Αννα, που δούλευε στο αρχοντικό του Πραπόπουλου. Ο Πραπόπουλος, ο βιομήχανος από τα Σαγέικα, είχε πρωτοβγεί στην αγορά κατασκευάζοντας ψυχαστήρες και αργότερα οικιακά είδη. Έμενε προς τη παραλία του Αγίου Ανδρέα. Ο άντρας της Άννας ήταν ο σοφέρ του μεγάλου αφεντικού και τον συνόδευε τακτικά στα επαγγελματικά του ταξίδια.

   Οι τρεις κοπέλες είχαν το χρόνο να ψυχαγωγηθούν ,να ψωνίσουν ,να μιλήσουν για τη Πάτρα, να αστειευτούν, να κάνουν σχέδια για το μέλλον.

Η κυρία Πραποπούλου ήταν πάμπλουτη και είχε προικίσει την Άννα με σπάνια, αυθεντικά και ακριβά έπιπλα. Η Βάσω και η Τιτή τα κοίταζαν με δέος και ονειρεύονταν να ζήσουν, όπως η Άννα, στη πόλη. Στην ιδέα αυτή συνέβαλε πολύ η κυρία Πραποπούλου, καθώς επηρέαζε τις κοπέλες με την κομψότητά της, τις γνώσεις και τις  συζητήσεις της. Συνήθιζε να αναπολεί τη Πάτρα του 1930,όπως ήταν στις μεγάλες δόξες της, πολύ πριν από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, όταν ανθούσε το λιμάνι της κυρίως με την εξαγωγή της σταφίδας στα πέρατα του κόσμου. Ολοι την ήξεραν ως  «το λιμάνι της σταφίδας».

   Η Πάτρα  ήταν ιδιαίτερα κοσμοπολίτικη και ζούσε την εποχή εκείνη τη δική της  «Μπέλ Επόκ» .Υπήρχε σαφής διαχωρισμός των κοινωνικών τάξεων. Οι κυρίες της αριστοκρατίας ραβόντουσαν στη Κούλη και στις αδελφές Καλατζοπούλου. Η μία από τις δύο ήταν μοδίστρα, η άλλη καπελού. Οι μοδίστρες αυτές συναλλάσσονταν με μεγάλους οίκους μόδας του εξωτερικού,όπως τον Παριζιάνικο οίκο Patou, στους οποίους παράγγελναν τουαλέτες και έτοιμα φορέματα βασισμένα στο crocquis,¹για πολύ μικρή πελατεία. Οι περισσότερες όμως κυρίες έραβαν υφάσματα.

   Απαραίτητο γυναικείο αξεσουάρ²ήταν το καπέλο. Οι περισσότερες κυρίες παράγγελναν στην οικογένεια Κλαυδιανού να τους κατασκευάσει ή να τους μεταποιήσει τα καπέλα τους. Το στόλισμα του καπέλου  ήταν ανάλογο του γούστου της κάθε πελάτισσας.Αλλοτε είχε φτερά, άλλοτε φιόγκους, άλλοτε μεταξωτά λουλούδια. Οι παλιοί Πατρινοί θυμούνται ακόμη την εντυπωσιακή δεσποινίδα Κλαυδιανού, που κυκλοφορούσε στη πόλη επιδεικνύοντας πρώτη και καλύτερη τα νέα μοντέλα των καπέλων της.

   Ενδεικτικό της υψηλής κοινωνικής τάξης ήταν και το ομπρελίνο, χειμώνα-καλοκαίρι. Παράγγελναν ομπρελίνα από την Ιταλία ή αγόραζαν από τα μαγαζιά των Ιταλών στη Πάτρα. Πολύ της μόδας ήταν επίσης δύο αρώματα για τις κυρίες ,το Chanel και το Patou.

   To κομμωτήριο ήταν κάτι σπάνιο την εποχή εκείνη. Στα λίγα κομμωτήρια που υπήρχαν, οι ιδιοκτήτες ήταν κομμωτές και μόνο στις υποψήφιες για γάμο δεσποινίδες, επιτρεπόταν να χτενιστούν σύμφωνα με τη μόδα που πρόσταζε ondulation permanente^3,τα «σπαστά»,  «κυματιστά» δηλαδή μαλλιά, όχι τα ίσια. Για να  το πετύχει αυτό ο κομμωτής, ζέσταινε το ψαλίδι του κομμωτηρίου και περνούσε ανάμεσα κάθε τούφα μαλλιών. Την κρατούσε ωσότου να κατσαρώσει το μαλλί. Όσες δεν πήγαιναν στο κομμωτήριο, επιχειρούσαν μόνες τους την περιβόητη οντιλασιόν με τη μασιά⁴,που τη θέρμαιναν σ’ ένα καμινέτο. Απαραίτητα εξαρτήματα του ντυσίματος μιας δεσποινίδας, ήταν η τσάντα περιπάτου και η ψιλή κάλτσα, προνόμια από τα οποία αποκλείονταν οι μαθήτριες και οι φοιτήτριες.

   Στη Πάτρα ήκμαζε ολόκληρη ιταλική παροικία, τριάντα χιλιάδων περίπου Ιταλών, από την εποχή του Matcini και του Garibaldi^5.Yπήρχε και Ελληνοιταλική Σχολή Θηλέων και Αρρένων. Κάθε καλοκαίρι, έβλεπαν από τα Ψηλαλώνια να αγκυροβολεί το υπερωκεάνιο «Saturnia» ,που ερχόταν να πάρει όλους τους Ιταλούς που επιθυμούσαν να παραθερίσουν στο τόπο καταγωγής τους, αλλά και Έλληνες μετανάστες που έφευγαν για την Αμερική αναζητώντας εργασία.

  Η ιδιωτική εκπαίδευση ανθούσε στη πόλη ,αριθμώντας αρκετά ιδιωτικά σχολεία. Στο «Lycee Leonin» ή Λεόντειο Λύκειο, ελληνογαλλικό σχολείο, όπου φοιτούσαν Έλληνες και Γάλλοι μαθητές, γίνονταν εξαίρετες απαγγελίες ποιημάτων του Βίκτωρα Ουγκώ και του Λαμαρτίνου στις σχολικές εορτές.

  Πολύ γνωστό προπολεμικά ήταν το Λύκειο «Αγιος Ανδρέας» των αδελφών Στεφανόπουλου, στη διασταύρωση των οδών Γούναρη και Μαιζώνος. Οι ιδιοκτήτες του, ικανοί στις δημόσιες σχέσεις και τις κοινωνικές επαφές προέβαλλαν τους μαθητές τους με ειδικές στολές, στις παρελάσεις και στις σχολικές θεατρικές παραστάσεις.

    Άλλο ιδιωτικό σχολείο, ήταν το Λύκειο Κανελλόπουλου, ιδιοκτησία δύο πρώτων εξαδέλφων Κανελλόπουλων, Ιωάννη και Ιωάννη. Ήταν από τα πιο παλιά και πιο καλά ιδιωτικά σχολεία της Ελλάδας, Λύκειο αυστηρό, με λαμπρούς μαθητές. Βρισκόταν επί της οδού  Αγίου Νικολάου δίπλα στο Ταχυδρομείο. Το Ταχυδρομείο ήταν στη γωνία Αγίου Νικολάου  και Μαιζώνος. Στο Λύκειο αυτό είχαν φοιτήσει οι αδελφοί Πετρόπουλοι, Πέτρος και Διονύσης, οι γιοί του Γαστουναίου γιατρού, καθώς το σχολείο διέθετε και οικοτροφείο με ή χωρίς φαγητό ανάλογα με τις ανάγκες των μαθητών. Πολλά κορίτσια της αστικής και μεγαλοαστικής τάξης της Πάτρας φοιτούσαν εκεί, όπως η Θεανώ Ζαφειροπούλου, η Αφροδίτη Παναγιωτοπούλου, που όλοι τη φώναζαν Τίτη, κόρη εμπόρου με μαγαζί γυναικείων υφασμάτων στην οδό Μαιζώνος, η Αθηνά Λέοντος, κόρη μεγαλοδικηγόρου της Πάτρας, η Γεωργία Νικολοπούλου, κόρη μεγαλεμπόρου με ανδρικά, γυναικεία και παιδικά υφάσματα στην οδό Μαιζώνος.  Στο σχολείο αυτό, φοιτούσε και η ανιψιά του ενός από τους ιδιοκτήτες, η Ελισάβετ ή Μπέττυ Κανελλοπούλου. Η Μπέττυ έμενε λίγο πιο πέρα από τα Ψηλά Αλώνια. Η μητέρα της, η κυρία Ευτυχία, ήταν δασκάλα και καταγόταν από τα Καλάβρυτα.

   Οι περισσότερες από τις μαθήτριες δε σπούδαζαν .Αποκτούσαν όμως την απαραίτητη καλλιέργεια και μόρφωση που απαιτούσε η κοινωνική τους τάξη μέσα από διάφορα μαθήματα ,τα οποία διδάσκονταν από καθηγητές σε «κατ’οίκον διδασκαλία» και με τη προσωπική τους μελέτη. Η Μπέττυ πήγαινε τακτικά και στα Λαϊκά Αναγνωστήρια  για να διαβάσει, γιατί είχε πολύ καλή βιβλιοθήκη. Μάθαινε Γερμανικά στο παράρτημα του Γερμανικού Ινστιτούτου Goethe της Πάτρας. Ακόμη έπαιρνε μαθήματα Γαλλικών στο σπίτι από τον κύριο Richard.Της είχε συστήσει να διαβάσει από το πρωτότυπο ένα μυθιστόρημα του Delly,πολύ αγαπητό το  «Ma vie t’appartient»⁶,για να εξοικειωθεί με τη γλώσσα, που το έκρυβε κάτω από το μαξιλάρι της λόγω του αισθηματικού περιεχομένου.Επίσης διάβαζε το μυθιστόρημα του Pierre Benoit «Kaeningsmark»,που αναφερόταν σε δολοπλοκίες αριστοκρατικών οίκων. Ζωγραφική μάθαινε από ένα Ρώσο της τσαρικής Ρωσίας, τον Θεοδορώφ,εμιγκρέ⁷,στη Πάτρα. Πιάνο διδασκόταν από την κυρία Λαμπίρη και ρυθμική έκανε με την κυρία Μαρία Ριζικάρη, μια φραγκολεβαντίνα⁸ υψηλής κερκυραϊκής καταγωγής. Η αδελφή της , Βαρβάρα, έπαιζε στο πιάνο το ρυθμό και η Μαρία κατηύθυνε τις μαθήτριες στη ρυθμική.

    Τα παιδιά και οι έφηβοι σπάνια παρευρίσκονταν στις συζητήσεις των μεγάλων. Στον ελεύθερο χρόνο τους, αντάλλασσαν παιδικά περιοδικά, το « Θησαυρό των παίδων» ή την «Διάπλαση των παίδων».

  Τις Απόκριες δίνονταν πολλές δεξιώσεις και χοροί στους διάφορους συλλόγους. Μεγάλος χορός γινόταν και στη Λέσχη Αξιωματικών αλλά και στη Φιλαρμονική.

      Mετά τον πόλεμο, η Πάτρα άλλαξε πρόσωπο, όπως και τόσα άλλα μέρη της Ελλάδας . Δεν είχε απομείνει σχεδόν κανένα από τα παλιά ιδιωτικά Λύκεια. Στη πόλη υπήρχαν τρία ημερήσια Γυμνάσια και ένα νυκτερινό. Οι μαθητές μπορούσαν ν’ αγοράζουν βιβλία από  τα μεγάλα βιβλιοπωλεία της πόλης, παραρτήματα των Αθηναϊκών, όπως το βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη, τα δύο μεγάλα βιβλιοπωλεία των εξαδέλφων Καϊάφα και  από τη  «Γωνιά του βιβλίου» με ξενόγλωσσα βιβλία ως επί το πλείστον. Μαθητές από μικρότερα επαρχιακά μέρη έπρεπε να τα παραγγείλουν για να τους τα στείλουν.

    Στη Σχολή Ρυθμικής της κυρίας Ριζικάρη πήγαινε και ο Στέφανος Ριζικάρης, ένας έφηβος δώδεκα ετών, για να κάνει επίσκεψη στις θείες του. Είχε έρθει στη Πάτρα, από τη Κέρκυρα, λόγω της μετάθεσης του πατέρα του, Σπύρου, το 1947 με την ιδιότητα του λογιστή στο 2 Γραφείο Αγροτικής Τράπεζας, που ήταν στην οδό Μαραγκοπούλου. Η Κέρκυρα, απ’

ό,τι διηγιόταν ο κύριος Σπύρος, απέπνεε κοσμοπολιτισμό πριν από το πόλεμο. Όμως στα μεταπολεμικά χρόνια, ύστερα από τους βομβαρδισμούς που υπέστη, παρουσίαζε εικόνα ερειπίων. Ερείπια  και το καμάρι της, το περίφημο Δημοτικό θέατρο,⁹μικρογραφία της όπερας του Μιλάνου, ερείπια και η σπάνια βιβλιοθήκη της .Κακοφωτισμένη, χωρίς κέντρα ψυχαγωγίας, ιδίως το χειμώνα, έμοιαζε φάντασμα του εαυτού της. Γι’ αυτό ο Στέφανος έμενε στη Κέρκυρα μόνο από την άνοιξη έως το φθινόπωρο και το υπόλοιπο διάστημα ήταν στη Πάτρα.

Στην αρχή, γράφτηκε στο Α’ Γυμνάσιο Πατρών που ήταν στο Πυροσβεστείο, στην Μπύρα του Μαράτου. Φοίτησε και σε άλλα Γυμνάσια και έγινε πολύ φίλος με τον Βασίλη Παίζη. Κοινή αγάπη και των δύο ,το ποδόσφαιρο. Παίζανε μπάλα στους δρόμους μετά το σχολείο έως τις πέντε το απόγευμα. Τις Κυριακές, ο Στέφανος πήγαινε στα δύο γήπεδα της πόλης, για να παρακολουθήσει πότε τον «Απόλλωνα Πατρών» και πότε την «Παναχαϊκή» ,όπου έπαιζε και ο φίλος του. Στεκόταν ώρες όρθιος να βλέπει τον αγώνα, αφού δεν υπήρχαν εξέδρες.

    Ένα από τα είδη ψυχαγωγίας στη μεταπολεμική Πάτρα ήταν και ο κινηματογράφος. Η Τιτή, η Βάσω και η Άννα με τον σύζυγο της ,πήγαιναν στο σινεμά «Ideal» .Η κινηματογραφική αυτή αίθουσα βρισκόταν στο λιμάνι και πρόβαλλε έργα κοινωνικά, που τα προτιμούσαν οι ενήλικες. Εκεί είχαν παρακολουθήσει έργα όπως ο  «Ali-Baba» με την περίφημη ηθοποιό Μαρία Μοντέζ ,την Ολίβια ντε Χάβιλαντ με τον Κλάρκ Γκέιμπλ στο «Οσα παίρνει ο άνεμος» ,τη θεϊκή Ρίτα Χέιγουόρθ στην αξέχαστη  «Τζίλντα»,την Σοφία Λώρεν στο «Υπό τας φιλύρας» .Υπήρχαν κι άλλοι κινηματογράφοι ,όπως το «Πάνθεον» και το «Rex»,που ήταν κοντά στα Δικαστήρια, ενώ η  «Αίγλη» ήταν κεντρικά, στη Μαιζώνος. Όμως αυτοί συνήθιζαν να προβάλλουν αστυνομικά έργα και συγκέντρωναν κάποιους τολμηρούς έφηβους τ’ απογεύματα μεταξύ πέντε και επτά, όπως τον Στέφανο και το φίλο του.

   Στη Πάτρα, η Τιτή συνήθιζε να βγαίνει για ψώνια παρέα με τη Βάσω. Αγόραζε πρωτότυπα σχέδια για τα κεντήματά και τα υφαντά της και ρουχισμό για τα προικιά της από το μεγάλο κατάστημα του Κατσαρού. Μερικές φορές στεκόταν έξω από τη βιτρίνα και σχεδίαζε πρόχειρα σ’ ένα χαρτί το σχέδιο ενός κεντήματος που θα μετέφερε στο εργόχειρο της αργότερα και θα περηφανευόταν γιατί θα ήταν μοναδικό και διαφορετικό από πολλά όμοια…της Γαστούνης ή του Μπούκουρα.

   Την παραμονή του Αγίου Ανδρέα, οι τρεις κοπέλες πήγαιναν στην εκκλησία, που ήταν φωτισμένη και γεμάτη με δάφνες στην είσοδο. Οι προσκυνητές έκαναν ουρά μπροστά στην εικόνα του Αγίου, που μαρτύρησε εκεί, και κατέβαιναν κάτω από το ναό, όπου υπάρχει μια σπηλιά με πηγή. Ανήμερα της εορτής τα πλοία στο λιμάνι σφύριζαν για να τιμήσουν το προστάτη της πόλης τους.

     Η Πάτρα γέμιζε κόσμο από παντού κυρίως την περίοδο του καρναβαλιού. Τα άρματα που ακολουθούσαν τον καρνάβαλο είχαν ιστορικά και μυθικά θέματα. Ιδιαίτερα παραστατικό εκείνη τη χρονιά  ήταν το άρμα του Αχιλλέα που έσερνε τον Έκτορα αιχμάλωτο σ’ όλους τους κεντρικούς δρόμους της πόλης. Η Φιλαρμονική της Πάτρας έπαιζε γνωστά κομμάτια κλασικής μουσικής. Παρούσα ήταν και η νεοσύστατη φιλαρμονική της Γαστούνης με μαέστρο τον Διονύση Αρώνη από την Κέρκυρα, έναν αληθινό δάσκαλο της Μουσικής που μάθαινε στους Γαστουναίους το πεντάγραμμο. Τους δίδασκε να παίζουν μουσική και να περπατάνε συγχρόνως. Μάθαιναν δηλαδή marches¹⁰ δυο ειδών, μάρς φινέμπρ ¹¹ και μάρς  αλέγκρα, χαρούμενη, που χρησιμοποιούσαν ανάλογα τη περίσταση. Συνήθως συνόδευαν στο βήμα τις σχολικές παρελάσεις.

   Στην Πάτρα συνόδεψαν τη φιλαρμονική της Γαστούνης οι μουσικοί της, Σταμάτης Μανωλάτος ταμπούρλο, Σπύρος Κωνσταντάτος κρουστά (γκράν κάσα) και ο αδελφός του Γιάννης τρομπόνι, ο Γρηγόρης Αναμουρλίδης τρομπέτα, ο Κώστας Σαφαρής τρομπόνι, ο Αντρέας Γιατράς πιάτα¹²,ο Αγγελής Σταθόπουλος πνευστά, ο Βασίλης Μπαρδαμπίλιας τρομπόνι. Ο γιος του μαέστρου τους, ο Χαράλαμπος, έπαιζε σαξόφωνο, ο Γιάννης Γιαννακόπουλος ήξερε μαντολίνο, ο Τρεκελέκης κλαρίνο. Στη Πάτρα έπαιξαν δυο κλασικά κομμάτια, «Τα κύματα του Δουνάβεως» του Ιvanovitci και την «Κομπαρσίτα» .Μεγάλοι και παιδιά παράβγαιναν στο σοκολατοπόλεμο και στη διασκέδαση με χορούς και τραγούδια.

    Τα καλοκαίρια, μετά τους αρραβώνες της Βάσως με τον Αντρέα Παπατριανταφυλλόπουλο από το Βραχνί, η Τιτή Τσουκαλά έβγαινε συχνά μαζί τους .Πήγαιναν στη παραλία της Πάτρας, όπου ορχήστρες με τραγουδιστές ερμήνευαν διάφορα τραγούδια της εποχής, όπως το «La vie en rose» ,που είχε γραφτεί για τους γάμους της Ρίτας Χέιγουόρθ με τον Αγά Χάν,και το ερμήνευε η Εντίθ Πιάφ και το  «Douce France» του Σάρλ Τρενέ. Τα ζευγάρια χόρευαν στις εξέδρες. Οι γάμοι της Βάσως με τον Αντρέα  έγιναν στα Ψηλαλώνια και κουμπάρος ήταν ο Βασίλης Τογατζής. Το ζευγάρι θα έμενε στα Βραχνέικα, απέναντι από τον Αη-Βασίλη, που έμελλε στις μέρες μας ν’ αγιογραφηθεί από το  γιό τους Κώστα, γνωστό ζωγράφο και αγιογράφο.

      Η Πάτρα  λοιπόν ήταν πάντα η μεγάλη πόλη, αληθινά η πρωτεύουσα για την υπόλοιπη Πελοπόννησο, ταυτόσημη της απομάκρυνσης από τις αγροτικές περιοχές και τη σκληρή πραγματικότητα των χωριών, που ήταν ακόμη πιο σκληρή για τις γυναίκες της εποχής εκείνης…».

   

  Σημειώσεις.

1.       croquis= Σχεδιάγραμμα,στην ορολογία της μοδιστρικής σ’αυτή την περίπτωση.Γαλλική λέξη.

2.       Accessoire=εξάρτημα,συμπλήρωμα.Γαλλική λέξη.

3.       Ondulation permanente=μέθοδος της κομμωτικής με την οποία δίνεται ένα μόνιμο κυμάτισμα στα μαλλιά.Γαλλική λέξη.

4.       Μασιά=σιδερένια λαβίδα που χρησιμοποιείται στην κομμωτική από την τούρκικη λέξη  maca.

5.       Garibaldi= πρωτοπόρος αγωνιστής του κινήματος για την ένωση της Ιταλίας.Το διάστημα 1833-1834.Επηρεάστηκε από τον Τζουζέπε Ματσίνι,τον μεγάλο προφήτη του ιταλικού εθνικισμού.

6.       <<Ma vie t’appartient>>=<<H  ζωή μου σου ανήκει>>.Τίτλος γαλλικού βιβλίου.

7.        Εμιγκρέ==μετανάστης,από τη γαλλική λέξη  ,émigré.

8.        Φραγκολεβαντίνος-α=κάτοικος της Ανατολής με φράγκικη καταγωγή.

9.       Λέγεται ότι όποιος νέος καλλιτέχνης κέρδιζε το χειροκρότημα της γαλαρίας του Δημοτικού θεάτρου της Κέρκυρας,καθιερωνόταν παντού.

10.   Marche=βηματισμός.Γαλλική λέξη.

11.   Marche funebre=πένθιμος βηματισμός.Γαλλική έκφραση.

12.   Grande cassa= κρουστά,γκράν-κάσα.Ιταλικός μουσικός όρος.

Piatti= πιάτα,κρουστά. Ιταλικός μουσικός όρος.