Ο  ΚΩΣΤΗΣ  ΠΑΛΑΜΑΣ  ΚΑΙ  ΟΙ  ΑΓΩΝΕΣ  ΤΟΥ

                                                                         Παναγιώτη Καράμπελα      

Ο  Κωστής Παλαμάς δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος  ποιητής, αλλά και ένας σοβαρός πνευματικός  άνθρωπος και αγωνιστής που συντέλεσε κατά πολύ στη διαμόρφωση του εθνικού μας βίου σε διάστημα μισού αιώνος, από το 1880 μέχρι το 1930 περίπου. Οι πνευματικοί και εθνικοί αγώνες  κάλυψαν πολλούς τομείς και εκδηλώθηκαν  σε θέματα εθνικά,  παιδείας,  κοινωνίας  και πολιτικά. Οι αγώνες του έγιναν με την πένα του και με την ποιητική του λύρα.

Ο Παλαμάς έζησε μέσα στο λαό και στάθηκε  κοντά του, ήταν συμμέτοχος  στις χαρές και τις λύπες του, αντιμετώπισε τα προβλήματά του και άγγιξε τις πληγές του. Ένιωσε τον παλμό του Έθνους και οραματίσθηκε μαζί του, τραγούδησε τους θριάμβους του και πόνεσε  για τις συμφορές του. Ονειρεύτηκε μια καινούρια Ελλάδα, αντάξια της  αρχαίας και εργάστηκε για το χτίσιμό της. Έψαλε  την Ελευθερία και την φαντάστηκε να απλώνει τα φτερά της σε όλους τους σκλαβωμένους Έλληνες ,που ζούσαν ακόμη τότε κάτω από τον τουρκικό ζυγό.

Ο Παλαμάς δεν ήταν ένας απόκοσμος και ονειροπόλος ή ουρανοβάμων ποιητής , ξεκομμένος από την κοινωνία και την πατρίδα. Ήταν ένας βαθυστόχαστος πνευματικός άνθρωπος και βίωσε όλα τα μεγάλα προβλήματα της εποχής του όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλοι τον είπαν ιδεολόγο επιστήμονα, άλλοι τον είπαν επαναστάτη και αναρχικό, γιατί πολέμησε με οξύτητα την διαφθορά στην κοινωνία της εποχής του. Άλλοι τον βάφτισαν κοσμοπολίτη , νεώτερο σοφιστή, νεωτεριστή και ανατροπέα «της καθεστηκυίας τάξεως» ή αλλοπρόσαλλο συνθηματολόγο.

Ίσως όλοι αυτοί οι χαρακτηρισμοί να βρίσκουν κάποια μικρά ή μεγάλη τεκμηρίωση μέσα στο τεράστιο έργο του. Πράγματι ο Παλαμάς ήταν πολυγραφότατος με δεκάδες ποιητικές συλλογές ,που αποτελούν μια σωστή βιβλιοθήκη .Μέσα σε αμέτρητες χιλιάδες στίχους βρίσκουν θέση πολλές φορές όλα τα μεγάλα προβλήματα της εποχής του.

Οι πιο πολλοί όμως τον είπαν και τον ένιωσαν Εθνικό ποιητή των Ελλήνων. Μερικοί μάλιστα, και Έλληνες και  ξένοι, τον κατηγόρησαν ως σωβινιστή και εθνικιστή. Γι’ αυτό και τον πολέμησαν σκληρά με αποτέλεσμα να μην πάρει το βραβείο « Νόμπελ ».

Σήμερα τον Παλαμά οι νεαροί φιλόλογοι τον αγνοούν και προτιμούν τους ειδυλλιακούς, τους συμβολιστές ,τους σουρεαλιστές με ιδιαίτερη προτίμηση στην ασύδοτη ποιητική θολοκουλτούρα. Το άσχημο είναι ότι και οι ιθύνοντες τα της παιδείας μας στο Υπουργείο Παιδείας δεν θέλουν να ακούνε για Παλαμά. Αλλά και για τους νεώτερους μεγάλους ποιητές μας, που τιμήθηκαν με το βραβείο Νόμπελ και τίμησαν την Ελλάδα διεθνώς, δεν διαθέτουν πολλές σελίδες στα βιβλία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Έχουν αδυναμία στις μετριότητες των κατηγοριών, που αναφέραμε πιο πάνω.

Και όμως οι αγώνες του Παλαμά είναι επίκαιροι για την εποχή μας. Και πιο επίκαιρα είναι τα σατιρικά του ποιήματα με τα οποία κατακρίνει και στηλιτεύει αλύπητα τους δημαγωγούς της εποχής του, τους φανατικούς πατριδοκάπηλους, τους καταχραστές του δημοσίου χρήματος, τους υποκινητές των κοινωνικών και πολιτικών αναστατώσεων, την βαθιά διαφθορά της κοινωνίας κλπ. Γι’ αυτό είναι επίκαιρα τα σατιρικά του ποιήματα, πολλά από τα οποία νομίζει κανείς ότι είναι γραμμένα για την σημερινή διαφθορά, που μαστίζει  την ελληνική κοινωνία.

Ας δούμε ένα από τα «Σατιρικά  Γυμνάσματα»,που αντιπροσωπεύουν όλους τους μεγάλους αγώνες του ποιητή :

Ζαγάρια και τσακάλια και κοκόροι

Σηκωτοί κάθε τόσο στο ποδάρι

Μόρτηδες, λούστροι, αργοί ,λιμοκοντόροι

Στον αφέντη χαρά τους λανσάρει !

Και ποια είναι τα σωστά ποια τα μεγάλα

που  την ορμή τους δίνουν και τη χάρη;

προδότες οι Τρικούπηδες. Κρεμάλα !

Κι ο Ρωμιός ; Αφερίμ ! Μυαλό; Κουκούτσι

από τον καφενέ στην Πόλη μπαίνει

του ναργιλέ κρατώντας το μαρκούτσι.

Το σατυρικό αυτό ποίημα απηχεί τους αγώνες του Παλαμά για την επικράτηση της δημοτικής γλώσσας ,αλλά πιο πολύ τους πολιτικούς και εθνικούς αγώνες του για την αναγέννηση και αφύπνιση του Ελληνισμού. Ο Παλαμάς επί κεφαλής των σύγχρόνων του ποιητών, της γενιάς του 1880,όπως λέγεται, αγωνίσθηκε στο πλευρό του μεγάλου εθνικού ηγέτη, του Χαρίλαου Τρικούπη, ο οποίος είχε αποδυθεί σε ένα πολυμέτωπο αγώνα για την οργάνωση του Ελληνικού κράτους, την ανάπτυξη της οικονομίας και τον εκσυγχρονισμό.

Για να επιτευχθούν οι μεγάλοι αυτοί στόχοι, έπρεπε να γίνουν μεγάλα έργα υποδομής, δρόμοι, σιδηρόδρομοι, λιμάνια, που απαιτούσαν τεράστια χρηματικά ποσά . Επί πλέον έπρεπε να οργανωθεί ο στρατός  και το ναυτικό και να γίνουν πολυδάπανοι εξοπλισμοί, διότι πλησίαζε ο καιρός που θα κρινόταν η τύχη των υπόδουλων Ελλήνων σε Μακεδονία, Ήπειρο ,Θράκη ,νησιά του Αιγαίου.

Και ενώ αντιμετώπιζε τόσες δυσκολίες στην εφαρμογή του σχεδίου του για την ανάπτυξη της Ελλάδος και την αναπτέρωση του Ελληνισμού, χρειάστηκε να αντιπαλαίσει και με την διαφθορά και τη σαπίλα, που είχε κατακλύσει τη μικρή τότε Ελλάδα από την εποχή του Όθωνα..

Εστία και ορμητήριο της διαφθοράς  και της σαπίλας ήσαν τα ίδια τα ανάκτορα και οι αυλοκόλακες δημαγωγοί, με πρώτο τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη, η λεγόμενη Εθνική Εταιρεία και άλλοι. Αρχιτέκτων  όμως της διαφθοράς και της ανωμαλίας ήταν ο διάδοχος τότε Κωνσταντίνος, ο κατόπιν Βασιλιάς του εθνικού διχασμού. Αυτός οργάνωνε διαδηλώσεις κατά του αναμορφωτή και δημιουργού της νεώτερης Ελλάδος Χαρίλαου Τρικούπη.

                  Ο Κωνσταντίνος με τους αυλοκόλακες επιστράτευαν όλα τα αποβράσματα της κοινωνίας και  δημιουργούσαν  επεισόδια, πότε για την γλώσσα, δηλαδή για την προστασία της καθαρεύουσας ,πότε για τα εθνικά θέματα, για να βρει η Ελλάδα στον πόλεμο με την Τουρκία. Τελικά τα κατάφεραν να διώξουν τον Τρικούπη και να οδηγήσουν την Ελλάδα στην εθνική συμφορά του 1897.

Αυτή τη διαφθορά ,την σαπίλα και την τυφλή δημαγωγία στηλιτεύει με καυστικό τρόπο και σαρκασμό ο Παλαμάς στα σατιρικά του ποιήματα. Στο ανωτέρω ποίημα δείχνει καθαρά τον αρχιτέκτονα της διαφθοράς Κωνσταντίνο στο στίχο : «Στον αφέντη χαρά που τους λανσάρει »…..

            Αλλά ο Παλαμάς είναι δίκαιος, αυστηρός και πικρόχολος δεν  «χαρίζει  κάστανα» σε κανένα, ακόμη και στο λαό. Ιδιαίτερα δείχνεται σκληρός στους μεγαλοκαρχαρίες της εποχής, που μαζί με τους δημαγωγούς ροκάνιζαν το δημόσιο χρήμα και την δημόσια περιουσία :

Στ’ ακάθαρτα κολλήστε μας του βούρκου

και πιο βαθιά. Πατήστε μας με κάτι

κι από το πόδι πιο σκληρό του Τούρκου.

Διαβασμένοι ,ντοτόροι, σπιρουνάτοι,

ρασοφόροι, δασκάλοι, ρουσφετλήδες

οικοπεδοφαγάδες, αβοκάτοι

Κομματάρχηδες  και κοτζαμπασήδες 

και της γραμματικής οι μανταρίνοι

και της πολιτικής οι φασουλήδες.

Ταρτούφοι, ραμπαγάδες, ταρταρίνοι

-Αμάν ! Αγά, στα πόδια σου ! άκου ! άκου!

Βυζαντινοί –Γασμούλοι-Λεβαντίνοι

Ρωμαίικο ,να ! Με γεια σου και χαρά σου.

Διαβάζοντας κανείς τα σατιρικά βέλη του Παλαμά διερωτάται : Άραγε τα έγραψε για την διαφθορά στην Ελλάδα του 1897-1909 ή είναι προφητείες για την σημερινή διαφθορά της Ελληνικής κοινωνίας, την οποία βλέπουν οι άρχοντές μας και την παραδέχονται, αλλά δεν κάνουν τίποτε για να την εξαλείψουν; Αντίθετα μάλιστα την καλύπτουν και την εκτρέφουν με ύποπτους νόμους κάθε φορά.