ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΕΙΑΣ Ι.ΒΕΡΡΑ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: "ΤΡΟΧΙΕΣ ΠΟΡΦΥΡΕΣ"

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ  ΤΗΣ ΓΑΛΑΤΕΙΑΣ Ι. ΒΕΡΡΑ,

ΜΕ ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ :  TΡΟΧΙΕΣ ΠΟΡΦΥΡΣ" 

ΕΙΣΗΓΗΣΗ-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

της Φρύνης Κωσταρά,

Φιλολόγου, Διδάκτορος Πανεπιστημίου Πατρών

Το γοητευτικό ποιητικό ταξίδι της Γαλάτειας Βέρρα, που ξεκίνησε με την Ευγένεια των ήχων, πέρασε μέσα από την παλέτα των Χρωμάτων αλήθειας και συναντήθηκε με Άχρονα πρόσωπα, συνεχίζεται με την τέταρτη ποιητική συλλογή της, τις Τροχιές Πορφυρές, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Διαβάζοντας την ποίησή της ξανά και ξανά αναρωτιέμαι πώς μπορεί να γίνεται ένας χείμαρρος νοημάτων, συναισθημάτων και εικόνων να ξεχύνεται ορμητικός μέσα από τόσο σύντομα, πολλές φορές τρίστιχα ή τετράστιχα ποιήματα. Κι όμως γίνεται. Η ποίηση της Γαλάτειας Βέρρα ξεχειλίζει από καλαισθησία, αρμονία, αλήθεια και ομορφιά, προκαλώντας διανοητική και ψυχική ανάταση στον αναγνώστη της. Αληθινή ποίηση στην εποχή της εκποίησης. Ακόμα ωριμότερη ποιητικά, συνεχίζει με την αστείρευτη πένα της να διαγράφει ποιητικές τροχιές, οι οποίες σε δύσκολους καιρούς, όπου «τα πάντα σείονται στις δονήσεις του ακαθόριστου», αναδύουν ελπίδα και δύναμη, έχοντας «τη σφραγίδα της αγάπης καμωμένη από κερί και δάκρυ». Εξορύσσοντας μεθοδικά και πεισματικά το πολύτιμο μετάλλευμα της μνήμης, η οποία, όπως δηλώνεται από το πρώτο κιόλας ποίημα, γίνεται «ζυγαριά» ακριβείας λόγων και έργων, χαρίζει στον αναγνώστη της -αυτούσια ή αφαιρετικά δοσμένα- κομμάτια από τα συναισθήματα, την εμπειρία, τις σκέψεις και τα όνειρά της. Άλλωστε, μέσα στην Ποίηση χωρά όλη η μνήμη του κόσμου. Ή τουλάχιστον αυτή τη μαγική εντύπωση μας δίνει η ποιητική τέχνη. Πώς όσα υπάρχουν, όσα έχουν χαθεί και εκείνα που θα έρθουν και θα περάσουν, όλα έχουν τη θέση τους μέσα σ’ αυτή.

            Πλαίσιο της ποιητικής γραφής της εν λόγω συλλογής καθίσταται άλλοτε η καθημερινότητα, οικογενειακή, κοινωνική ή πολιτική, και άλλοτε ο υπαρξιακός στοχασμός, που φέρει απόηχους της βιβλικής γραφής και λόγου. Η ποιήτρια παρατηρεί την ηθική και ψυχική διάβρωση γύρω της και την καταγγέλλει με το δικό της μοναδικό ποιητικό τρόπο. Ο «άνθρωπος του σήμερα», «γυμνός από αρετές, γεμάτος αστοχίες, γεμάτος αισχύνη, έχοντας αποτύχει οικτρά στις εξετάσεις του ουρανού», όπως αναφέρει στο ποίημα «Σύγχρονος επαίτης», αναζητά το «χαροποιό πένθος», αυτό που «δωρίζει νόημα στον λογισμό, βάθος στη επιθυμία, ουσία στις επιδιώξεις», όπως μας λέει στο ομώνυμο ποίημα («Χαροποιό πένθος»). Η κοινωνική διάσταση της ποίησής της ξετυλίγεται μέσα από συγκλονιστικές εικόνες φθοράς και αλλοτρίωσης, όπου το άτομο αγωνίζεται να κρατηθεί ψυχικά ζωντανό, καθώς βουλιάζει στα συντρίμμια ενός κόσμου που καταρρέει από τη σήψη του: «η μνήμη στάζει τραγικότητα. Σάπισαν οι ρόλοι» βροντοφωνάζει στο ποίημα «Πρόσχαρα θύματα». Με δυνατές εικόνες παρουσιάζει τα τραγικά αδιέξοδα των καιρών μας, την κοινωνική και πολιτιστική αλλοίωση της εποχής, δίνοντας όμως συγχρόνως την προοπτική της ανόρθωσης, την ελπίδα της σωτηρίας, απαλύνοντας την αγωνία των απανταχού εκτοπισμένων ψυχών και σωμάτων, ψιθυρίζοντας ότι το χάδι που αναζητούν «υπάρχει άφθονο στις κρύπτες του ουρανού. Στην πάσχουσα αγάπη», όπως δηλώνει στο ποίημα «Το χάδι».

            Σε κάποιες στιγμές το θρησκευτικό βίωμα είναι τόσο έντονο που μετατρέπεται σ’ έναν προσωπικό διάλογο της ποιήτριας με τον ίδιο τον Δημιουργό, όπως συμβαίνει στα ποιήματα «Περιήγηση», «Σε συναντώ» και «Ασώματη πολιτεία». Ο παράδεισος για την ίδια έχει γεύση γλυκού του κουταλιού, φτιαγμένου από καρπούς ουράνιων δέντρων. Πολύ συχνά η ποιήτρια στρέφεται βαθιά μέσα της, οδηγούμενη σε προσωπική ενδοσκόπηση, παλεύοντας με τις σκέψεις και τα συναισθήματά της, τα οποία δεν διστάζει να εξομολογηθεί και να μοιραστεί με τους αναγνώστες της. Φανερή την παρουσία του ως υπόστρωμα κάνει ο εσωτερικός μονόλογος με τη μορφή συνειρμικής περιδιάβασης στις διαδρομές του νου. Η ποιήτρια αναζητά την ηρεμία, την οποία βρίσκει στην αρετή της σιωπής, μια θεματική που απαντά και στις προηγούμενες συλλογές της, ειδικά στα «Άχρονα πρόσωπα», η οποία βλέπουμε ότι παραμένει στην ποίησή της και εξελίσσεται: «Είμαι φανερά ερωμένη της σιωπής. Αυτή με τρέφει, με γεννά, με ανασταίνει» δηλώνει απερίφραστα. Ένα επίσης βασικό θέμα των ποιημάτων αυτών προσωπικής ενδοσκόπησης αποτελεί στην παρούσα συλλογή η ενηλικίωση, η μετάβαση από την αθωότητα της εφηβείας και της νεότητας στην ωριμότητα, η οποία επιτυγχάνεται πολλές φορές με τρόπο οδυνηρό. Σύντομα μα πολύ δυνατά τα ποιήματα αυτής της κατηγορίας.

            Στην ποίηση της Γαλάτειας Βέρρα ξεχωρίζει η ιδιαίτερη τεχνοτροπία της σύνθεσης σύντομων αφηγήσεων που περικλείονται στην ποιητική μορφή, αποτελώντας αφορμή για στοχασμούς με γλυκόπικρη γεύση. Καθένα από τα ολιγόστιχα ποιήματα αποτελεί έναν αυτενεργό και αυτεξούσιο ποιητικό οργανισμό, μέσα στον οποίο το ποιητικό υποκείμενο παρουσιάζεται να περιηγείται στην οικιακή γεωγραφία ή να επισκέπτεται τόπους και σημεία του παρελθόντος, να συνομιλεί μαζί τους και με ό,τι περιέχουν. Πηγές έμπνευσής της αποτελούν άλλοτε απλές στιγμές της καθημερινότητας, όπως ένας αποχαιρετισμός, μια απρόσμενη συνάντηση, ένας συντροφικός περίπατος, που γίνονται αφορμές ανάμνησης, ρέμβης ή εσωτερικού διαλογισμού, άλλοτε συγκεκριμένοι χώροι, όπως αυτός μιας μουσικής συναυλίας, ο κινηματογράφος, το ιατρείο ενός οφθαλμίατρου, το λευκό μπαλκόνι κάποιου εκτυφλωτικού καλοκαιρινού μεσημεριού, και άλλοτε μικρά αντικείμενα, που μετατρέπονται σε σύμβολα, σχηματοποιώντας μέσα από την αλληγορία δυνατές υπερρεαλιστικές εικόνες και συνειρμούς. Σας αναφέρω ενδεικτικά τις «κουρτίνες» που καλύπτουν τις ατέλειες των προσώπων, κλείνοντας απέξω τη βουή του κόσμου, τον «μυστικό φάκελο» που κρύβει το μυστήριο της ζωής, το «μελανοδοχείο» της ιστορίας, την «πένα» των πολυκύμαντων βίων, το «χτενάκι» της παλλόμενης εφηβείας, το «δρύινο τραπέζι» των εξομολογήσεων, το «παλιό άλμπουμ» των οικογενειακών στιγμών, το «σκάκι» της παρτίδας της ζωής, το σιωπηλό «κοχύλι» των θερινών μυστικών. Οι ποιητικές εικόνες της Γαλάτειας Βέρρα πετυχαίνουν να συνενώσουν τις διεστώσες όψεις του κόσμου, να συναιρέσουν το συγκεκριμένο και το αφηρημένο, το αισθητό και το νοητό, το ορατό και το αόρατο, τέμνοντας διαφορετικά επίπεδα του πραγματικού μέσα από απροσδόκητες αντιθέσεις και μεταφορές (σταχυολογώ ενδεικτικά: πρόσχαρα θύματα, χαροποιό πένθος, αναλφάβητα όνειρα, προδομένη αιωνιότητα, άνδρας καμωμένος από ομίχλη, χάδι στο πρόσωπο των αιώνων, τύλιγμα με σπάργανα υπόσχεσης, άρωμα βημάτων). Αξιοπρόσεκτη και η εστίαση σε συγκεκριμένα ενδύματα προσώπων που η ποιητική ματιά απαθανατίζει και κρατά στη μνήμη, μετατρέποντάς τα σε σύμβολα, όπως, για παράδειγμα, τα «λευκά ρούχα» της αθωότητας, το «κίτρινο κυριακάτικο μαντό», λουσμένο από «ολόφωτες δεσμίδες ακριβού μειδιάματος», το «μπλε παλτό» των κενόδοξων οραμάτων. Συχνές είναι και οι αναφορές είτε στο φυσικό περιβάλλον, στα άστρα και το σύμπαν, με κυρίαρχη την εποχή της Άνοιξης, που επανέρχεται σε αρκετά ποιήματα της παρούσας συλλογής, είτε στο ζωικό βασίλειο –μνημονεύω τους λευκούς κύκνους, το μαύρο βυζαντινό άλογο των ονείρων, το λαγό και τη χελώνα του μύθου- είτε, τέλος, σε καρπούς και άνθη που προσλαμβάνουν επίσης βαθύτερους συμβολισμούς: οι λωτοί της λησμονιάς, το αγιόκλημα αλλοτινών εποχών, το απαγορευμένο μήλο, οι ανεμώνες των ερωτικών όρκων. 

            Ξεχωριστή θέση στη θεματολογία της Γαλάτειας Βέρρα έχει και σ’ αυτή τη συλλογή ο έρωτας, που προβάλλει άλλοτε ως απώλεια και πόνος, άλλοτε ως βασανιστικός τύραννος του μυαλού και του σώματος, πάντοτε, όμως, ως υψηλό, ευγενές συναίσθημα. Ο διάχυτος λυρισμός, η γλαφυρότητα των περιγραφών, ο χειμαρρώδης λόγος, η ομορφιά και αρμονία της γλώσσας που χαρακτηρίζουν τα ποιήματα αυτά τα καθιστούν πραγματικά μικρά ποιητικά διαμάντια. Αναφέρω ενδεικτικά τα ποιήματα «Ξαφνικά», «Σαν Άνοιξη», «Μην κλάψεις», «Εκείνο το βράδυ», «Το ακαθόριστο», «Κάθε βράδυ», «Τέλος», «Φιλιά δανεικά», «Στο παράθυρο». Υπόκρουση ηχητική στο σύμπαν αυτό των αισθήσεων και των αισθημάτων η μουσική. Η μεγάλη αγάπη της ποιήτριας για τη μουσική είναι εμφανής και σ’ αυτή τη συλλογή της είτε μέσα από ποιήματα καθαυτό αφιερωμένα στη μουσική είτε σε διάσπαρτες αναφορές της σε μελωδίες, ήχους και μουσικά όργανα. Άλλοτε ένας μοναχικός σαξοφωνίστας, άλλοτε ένας αναγεννησιακός βιρτουόζος του λαούτου, φρότολες και βιλανέλες, ήχοι από άρπα, πιάνο και τσέλο, σλάβικοι χοροί, μελωδίες Μπαχ  πλαισιώνουν το σκηνικό αρκετών ποιημάτων.

            Ιδιαίτερη κατηγορία στην παρούσα συλλογή αποτελούν τα ποιήματα που αναφέρονται στην ίδια την ποίηση, αποτυπώνοντας την ανησυχία του δημιουργού, την εναγώνια αναζήτηση της αποτύπωσης σε λέξεις σκέψεων και συναισθημάτων. Σας διαβάζω: «Ίσως οι λέξεις να αφήνονται/ σε απροστάτευτα πελάγη./ Αδύναμες να κυβερνώνται από ανέμους./ Κι εγώ/ να απλώνω πάντοτε προστατευτικά τα χέρια» («Ίσως»), αλλού: «Ας γίνει η άρθρωση των λέξεων της ζωής/ το κάτοπτρο της σιωπηλής κληρονομιάς» («Ας φύγουν»), ή στο εκπληκτικό ποίημα «Ύστατο απόκτημα», όπου αναφέρει: «Από σήμερα θα γράφεις πάντοτε/ αποτυπώνοντας κι αυτό που δεν έζησες./ Θα ανασταίνεις την ορμή που κήδεψες./ Θα δακρύζεις για τον γυρισμό/ που μάταια πρόσμενες./ Αυτή είναι η μοίρα των συγγραφέων./ Έτσι ξεπληρώνεται το τίμημα/ της θύελλας των αισθημάτων». Η ποιήτρια, πάντως, φαίνεται να έχει βρει και δεν διστάζει να ομολογήσει την πηγή για την ίδια της ποίησής της: «Οι ποιητές», αναφέρει, «εραστές του λόγου,/ περιφέρουν το νεκρό τους σώμα/ στην ζωντανή παρουσία της σκέψης./ Προσκυνούν ευλαβικά τον Δημιουργό,/ ομολογώντας ταπεινά/ το τάλαντο των παντοδύναμων λέξεων» («Οι ποιητές»).

            Η ποιητική συλλογή ολοκληρώνεται με ένα αφιέρωμα - ύμνο στα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Εννέα ποιήματα, ξέχειλα από ευαισθησία, λεπτότητα και συναίσθημα, αφιερωμένα στους μεγάλους αυτούς ήρωες της ζωής. Ο αδιάκοπος αγώνας τους γεννά το δέος, τη συγκίνηση και το θαυμασμό. Αποτυπώνοντας τη βαθιά συναισθηματική επικοινωνία μαζί τους, η ποιήτρια ομολογεί ότι «διψά την κατά κόσμον ατέλεια» των μικρών αυτών αγγέλων με τα ευγνώμονα μάτια, που δίνουν μαθήματα ζωής, «ερμηνεύοντας», όπως αναφέρει, «τόσο διαφορετικά τον βίο».

            Στο νέο της, λοιπόν, αυτό ποιητικό φανέρωμα η Γαλάτεια Βέρρα με κατακτημένη πλέον την ακρίβεια, την ωριμότητα και τη δωρικής αυστηρότητας αισθητική, καλλιεργεί μια γλώσσα ζωντανή και συγχρόνως διάπυρη, απόλυτα συμμέτοχη στο εκάστοτε αφηγούμενο βίωμα ή σκέψη. Ο λόγος της κοφτερός, οι λέξεις της «ωρολογιακοί μηχανισμοί». Δοκιμασία και ζύμωση, αδιέξοδα και διέξοδοι εγκλείονται συγχρόνως σ’ αυτές. Κρατώντας τη φωτιά του λόγου στα χέρια της, πλάθει με το μοναδικό της τρόπο τις ποιητικές της λέξεις, δίνοντάς τους μορφή και νοηματικό σχήμα. Λεκτική τόλμη, απερίφραστη διατύπωση, ποιητικότητα που προκύπτει αβίαστα ως στοιχειώδης άρθρωση του ένδον. Πάνω απ’ όλα, όμως, ακούμε μια φωνή αυτόνομη και τολμηρή, κατασταλαγμένη απέναντι στην πραγματικότητα, με μια φιλοσοφική θεώρηση αντλημένη από έναν βαθύτερο ρεαλισμό, συνδυασμένο με συναίσθημα και πίστη, αναδυόμενο μοναδικά μέσα από την ευρηματική της φαντασία.

            Εν ολίγοις, ο χρόνος, η ενηλικίωση, η νοσταλγία, η φύση, ο έρωτας στις αποχρώσεις της απώλειας, της απουσίας ή του ιδανικού, οι μικρές στιγμές της καθημερινότητας και η αγωνιώδης αναζήτηση του βαθύτερου νοήματος της ζωής, όλα συμπλέκονται στην ποίηση της Γαλάτειας Βέρρα και αναδύονται αρμονικά με εναλλαγές εστίασης και φωτισμού. Ο προσωπικός της αγώνας ενάντια στην κατάλυση της μνήμης οδηγεί σ’ έναν ποιητικό λόγο, εντέλει, της ανθρώπινης εμπειρίας. Η ποίησή της έχει κάτι το καθαρτήριο, το εξαγνιστικό, καθώς ο αναγνώστης βρίσκει σ’ αυτή κομματάκια από σκισμένες φωτογραφίες της ψυχής του. Με λίγα λόγια η Γαλάτεια Βέρρα μέσα από τον ποιητικό της λόγο αγωνίζεται να αντιστρέψει και να διορθώσει την πτώση του ανθρώπου, να ενώσει και πάλι το υλικό σώμα με το πνεύμα, τη μνήμη με το βίωμα, τις αισθήσεις με το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης.

                                                                        Φρύνη Κωσταρά