ΟΙ ΠΑΤΡΙΝΟΙ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
ΜΕΡΟΣ 1ο
Μετά τη σύντομη αναφορά μου σε τέσσερες συνέχειες για την διαδρομή της λογοτεχνίας στη Πάτρα Θέλω να αναφερθώ σε κάποιους δημιουργούς, που κατά την δική μου άποψη εκπροσωπούν τις λογοτεχνικές γενιές όπως ακριβώς τις έχω περιγράψει.
Οι τοπικοί ορίζοντες του νομού δεν είναι σε θέση να σχηματίσουν μια αυτόνομη σχολή λογοτεχνίας, ξέχωρα από τη λοιπή Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι το δυναμικό αυτό λειτουργεί καθοδηγητικά μέσα στη νεοελληνική λογοτεχνία και συχνά χαράζει δρόμους και την μπολιάζει γόνιμα και δημιουργικά. Νομίζω λοιπόν πως εκείνο, που μπορεί να γίνει εδώ, είναι η παράλληλη αναφορά στους λογοτέχνες με τους απαραίτητους συσχετισμούς και συγκρίσεις με το κέντρο και συγχρόνως να είναι δυνατή η αποτίμηση του Πατραϊκού πνευματικού γίγνεσθαι κατά περιόδους, που αντιστοιχούν στις χρονικές ενότητες της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Ας δούμε λοιπόν την ποίηση των Πατρινών στο πέρασμα του χρόνου (Σε δυο μέρη) από μια ενδεικτική ανθολόγηση βάσει των σχολών ποίησης.
ΜΕΤΑΣΟΛΩΜΙΚΟΣ
Αντώνιος Καλαμογδάρτης Μια ρομαντική προσωπικότητα που άφησε μερικά ίχνη από το πέρασμά του σε αυτή τη ζωή. Μετασολωμικός και ρομαντικός ποιητής με εμφανείς επιρροές από την επτανησιακή σχολή.
Ω! να μπορούσα σύσσωμος την σφαίραν μας ν' αφήσω
κι εις τον υπερουρανιον κόσμον να μετοικήσω!
Ισως εκεί θα έβλεπα, ό,τι εδώ δεν είδα
και έρωτα παντοτινόν και πίστιν και ελπίδα (...)
Εδώ το παν μαραίνεται, εδώ το παν διαβαίνει
π πόνος μόνος διαρκεί, η θλίψις μόνη μένει (…)
Ω συ του βίου όνειρον και της ψυχής απάτη,
του ουρανού μας κάτοικε, της γης μας διαβάτη,
αν ποτέ τον κονιορτόν της γης μακράν τινάξης
και, των αγγέλων αδελφή, στους ουρανούς πετάξης,
θυμήσου, πως μ' αγάπησες, τι μ' έταξες θυμήσου,
συνοδοιπόρον δέξαι με και πάρε με μαζί σου.
Α’ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ
Σπυρίδων Βασιλειάδης
Παιδί της Α’ Αθηναϊκής σχολής, δηλαδή έναν εκ εκπροσώπων των ρομαντικών ποιητών. Υπήρξε χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της ρομαντικής εποχής και του πνεύματός της. Ανήκει στην Α΄ Αθηναϊκή σχολή με κύρια χαρακτηριστικά το ρομαντισμό και την χρήση της καθαρεύουσας.
Eίναι ώραι, στιγμή Παραδείσου,
ότε φάσματα παύουν θολά
και τα πάντα θεάται καλά
η ψυχή σου.
Φεύγει τότε ο νους και η κρίσις·
η καρδία γλυκύθυμος ζει
και μ' αυτήν εορτάζει μαζί
όλ' η Φύσις…..
Ερρέτω γερόντων η
φιλοσοφία,
ερρέτω μελέτη και πλάτος σπουδής!
Αλήθεια μόνη ―γυνή ευειδής―
τα άλλα, βλακεία.
Είναι τυφλή η μοίρα μας, γριά ξεμωραμένη,
χώνει στη γη το σμάραγδο, στη νύχτα άστρα ραίνει,
στον ξηραμένο πλάτανο πλέκει κισσού κλωνάρια,
στολίζει και το θάνατο με νιες και παλληκάρια!
Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος (Ζαν Μορεας)
Πραγματοποίησε νομικές σπουδές στη Γερμανία (Μόναχο) και τη Γαλλία (Παρίσι). Στη Γαλλία εγκατέλειψε τις σπουδές του και μπήκε στους εκεί λογοτεχνικούς κύκλους. Ή Ελλάδα πάντα είναι παρούσα με πολλούς στίχους τους οποίους και διαπνέει μία πολλή βαθιά νοσταλγία. Στο Παρίσι έγινε δημοφιλής ποιητής με το ψευδώνυμο Ζαν Μορεάς. Ασπάστηκε αρχικά το συμβολισμό και συνδέθηκε με τους Μαλλαρμέ, Βερλαίν και Όσκαρ Ουάιλντ, εν συνεχεία ωστόσο ίδρυσε τη λεγόμενη Ρομαντική Σχολή επιχειρώντας την υλοποίηση νέων ποιητικών οραματισμών, λιγότερο σκοτεινών.
ΤΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΤΟΥ ΣΟΥΝΙΟΥ
Σούνιο,
Σούνιο, ύψιστο ακρωτήρι
Ψυχής και πνεύματος
Κάτω απ’τον καταγάλανο ουρανό,
Περικλείωντας όλη την ανθρώπινη δόξα
Είσαι συνάμα η κούνια μα και ο τάφος μου
Στην
άλλοτε νιότη μου, όταν
η ένδοξη μέρα ανέτειλλε στην νικήτρια σκιά σου,
Η εικόνα Σου, φευγαλέα
κατατρόπωσε κάθε απόθεμα δύναμης
Της καρδιάς μου
Α! πώς
αιμορραγεί αυτή η καρδιά! Κι εσύ θνητή όψη,
Φυλάς εις διπλούν
Αφ’υψηλού μια θάλασσα καταγάλανη μα και άχρωμη,
Έναν ναό μισογκρεμισμένο!
Β (ΝΕΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΧΟΛΗ)
Κωστής Παλαμάς Ό μεγαλύτερος ποιητής και κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της, τής Νέας (Β΄) Αθηναϊκής Σχολής, ό εθνικός μας ποιητής, μετά το Σολωμό και τον Κάλβο. Πολυγραφότατος, ασχολήθηκε παράλληλα, με την πεζογραφία, τη δημοσιογραφία και την κριτική. Δέσποζε στην πνευματική ζωή του τόπου επί μισό αιώνα και πάνω, ενώ το έργο του αναλύθηκε, μελετήθηκε, κι ακόμη απασχολεί τούς σημαντικότερους κριτικούς Η ζωή τού Κωστή Παλαμά στάθηκε ήρεμη, χωρίς περιπέτειες, αφιερωμένη στη πνευματική δημιουργία. Και ίσως περισσότερες να ’ναι οι ψυχικές του περιπλανήσεις, από τα καθαυτό «γεγονότα» στο διάστημα τής μακρόχρονης ζωής του.
«ΠΑΤΡΑ»
Όπου βογκάει τό πολυκάραβο λιμάνι
ἀπ’ ἄγριο κύμ’ ἁπλώνεται δαρμέν ́χωρα
καί δέ θυμᾶται μήτε σάν ὀνείρου πλάνη
τά πρωτινά μετάξια της τά πλουτοφόρα.
Πολύκαρπα τ’ ἀμπέλια την πλουτίζουν
Τώρα τό κάστρο της φορεῖ,
παλαιϊκό στεφάνι,
δίψα τοῦ ξένου, Φράγκου, Τούρκου,
ἀπό την ὥρα πού ό διπλοθεμέλιωσαν ο Βενετσάνοι.
Ένα βουνό ἀπό πάνω της ἀγρυπνοστέκει,
κι ὁ Παρνασσός λευκοχαράζει στον ἀέρα βαθιά,
κι ὁ ρουμελιώτης ὁ Ζυγός παρέκει
αὐτοῦ πρωτάνοιξα τά μάτια μου στη μέρα,
κι ἡ μνήμη μου σάν ὄνειρο
τοῦ ὀνείρου πλέκει γλυκιά,
μισοσβημέν ́ εἰκόνα, μια μητέρα.
Ἡ ΞΕΝΙΤΕΜΕΝΗ
...
Χιλιάδες χρόνια πέρασαν γιὰ νὰ φανῆς καὶ πάλι!
Ὤ! δόξα νάχη τἄγνωστο λισγάρι τοῦ χωριάτη
ποῦ κύλισε τοῦ τάφου σου τὴν πέτρα κι ἀναστήθης!
Κ᾿ εἶδες τὸν κόσμο ἀλλοιώτικο, καὶ τὴν Ἑλλάδαν ἄλλη
καὶ ξένη τὴν Ἀνατολὴ καὶ βάρβαρη τὴ γῆ σου,
καὶ σὰ νὰ μὴν τὴ γνώρισες, διάβηκες πρὸς τὴ Δύση!
Γύρισε πάλι, γύρισε στὰ μέρη ποὺ ἐγεννήθης!
Ὅτι κι ἂν εἶσαι, δύναμη, βασίλισσα, ὄνειρο, ἴσκιος,
θεὰ τῆς ὀμορφιᾶς, πηγὴ τῆς ἀρετῆς, ὦ Νίκη,
γύρισε πάλι, ὢ γύρισε στὰ μέρη ποὺ ἐγεννήθης.
ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1920
Θεώνη Δρακοπούλου (Μυρτιώτισσα) (1885 -1968): η ποιήτρια της αγάπης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου) γεννήθηκε το 1885. Η ποίηση της κυριαρχείται από έντονο λυρισμό, ενώ συχνά θέματά της είναι η φύση και το δίπτυχο έρωτας - θάνατος.
Τα
βήματα
Τα βήματα, τα βήματά
σου
τα γνώριμα τ’ αγαπημένα που είναι χαμένα.
Έχω ποθήσει τη μιλιά σου,
τα μάτια σου, τα δυο σου χέρια.
Κι έχω διψάσει τα φιλιά σου
και πια με σφάζουνε μαχαίρια.
Σαν θυμηθώ τα βήματά σου,
καίγονται ξαφνικά τ’ αστέρια.
Βρίσκομαι μες την αγκαλιά σου.
Τα βήματα, τα βήματά σου.
Τα βήματα, τα βήματά σου,
μες τα όνειρά μου τρομαγμένα,
φτάνουν σε μένα.
Έχω ξεχάσει τη μιλιά σου,
τα μάτια σου, τα δυο σου χέρια.
Κι έχω διψάσει τα φιλιά σου
και πια με σφάζουνε μαχαίρια.
Σαν θυμηθώ τα βήματά σου,
καίγονται ξαφνικά τ’ αστέρια.
Βρίσκομαι μες την αγκαλιά σου.
Τα βήματα, τα βήματά σου.
ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1930
Παναγιώτης Κανελλόπουλος. (1902-1996)
Πνευματική και πολιτική προσωπικότητα, που σημάδεψε τον 20ο αιώνα στη χώρα μας . Τιμήθηκε με το Αριστείο Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών (1957 για το Γεννήθηκα στο 1402) και το Μετάλλιο Γκαίτε (1982) και το 1979 Εξέδωσε και δημοσίευσε μελέτες στο εξωτερικό (κυρίως στη Γερμανία) και έργα του μεταφράστηκαν στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά. ΅Έχει τεράστιο λογοτεχνικό έργο. Ένα ελάχιστο δείγμα της ποίησης του.
Τον ήρωα τον γνωρίζεις απ΄ την πτώση
και τον δειλό απ΄τ΄ανεβάσματα που δεν τού αξίζει.
Του πρώτου τ΄όνομα το ψιθυρίζει
στ΄αφτιά του λαού ένας άγνωστος με πλούσια γνώση.
Τ΄όνομα του άλλου το σαλπίζει
και με τα τύμπανα το διαφημίζει
στην αγορά ο εσμός των εργολάβων.
…….
Περίμενα καιρό, πολύν καιρό.
Δεν είπα σε κανένα λέξη.
Δεν ήθελα κανένας να προσέξει,
ότι διψούσα κι ήθελα νερό.
Κι ήρθε από πάνου η εντολή να βρέξει.
ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗ ΓΕΝΙΑ
Γιάννης Κουτσοχέρας
Ο ποιητής Γιάννης Κουτσοχέρας άφησε πίσω του πολύπλευρο και πολυσήμαντο έργο του κάλυψε σχεδόν το σύνολο του 20ου αιώνα. Μάλλον τείνει προς την γενιά του 30
Η ΨΥΧΗ ΜΟΥ ΚΑΙ Η ΦΥΓΗ ΜΟΥ
Όπως απλώνεται ο γιαλός όλο κι απλώνεται η ψυχή μου.
Και ποιας Οδύσσειας το πανί θα 'ρθεί να ξεδιπλώσει τη φυγή μου;
Ποιοί σύντροφοι, ποιά ανεμικά του νόστου τα κουπιά
θ' αδράξουν να σκίσουν της καρδιάς τα πέλαγα
και στη Ιθάκης τα νερά ν' αράξουν;
Κι η μοίρα μου στον αργαλειό να κλώθει
και μη ξεκλώθει με τον ιστό του γυρισμού τα πάθη
που τ' ανέμιζαν οι πόθοι.
Κι όλο κι απλώνεται το πέλαγος
κι όλο και ξεμακραίνει η γη μου.
Και στης Οδύσσειας το πανί
τυλίγεται η ψυχή μου και η φυγή μου...
ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 50 ‘’ ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗ ‘’
Σωκράτης Σκαρτσής
«Όπως κάθε γνήσιος ποιητής ο Σωκράτης Σκαρτσής νοσταλγεί την ολική στοματική παράδοση και τους ρυθμούς που αναβρύζουν απ’ αυτήν. Εννοεί να μείνει ‘λαλικός’, γλωσσικός και ερωτικός, του κόσμου και του κορμιού, ποιητής του μέσου μεθεκτικού ρήματος, υπερβαίνοντας τις γραμματικές κατηγορίες της ενέργειας, της μεσότητας και του πάθους...»
ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΤΑΞΙΔΙ (αποσπ.)
Οστρακα στην αμμο της μεγαλης θαλασσας
ανοιχτα και καμπυλα ισαμε τ’ αστρα
μ’ ολη την απλα και τα μικρα σχεδια του νερου
ως την αναπνοη μου αυτου του ωραιου ηλιου
που με κοιταζει ολοκληρος και τον λαμπει το φως του χρονου
με καθε οστρακο της σιωπης
κι ολα τα αργα κυματα της γλωσσας που μου μιλανε
μορφες αφροι και σχεδια.
Η ΑΓΑΠΗ (αποσπ.)
Η υπαρξη ειναι δικη μου οπως δικη της
οπως γερνει το χορταρι
και το ακουμπαω
εγώ
να μεγαλωνει την αγαπη
του νερου του καρπου
της ποσης της τροφης
αναβλεμμα
η αγαπη αυτη
Δημήτρης Κάβουρας
Έχει εκδώσει έντεκα ποιητικές συλλογές, δυο μυθιστορήματα, τρεις συλλογές διηγημάτων κ.α. Τα ποιήματά του, κατά τους σχολιαστές του, είναι αβρά, μελαγχολικά, έκτακτης στοχαστικής ευαισθησίας.
Ενεργός πολίτης, με στόχους κοινωνικούς, που εμπεριέχουν τη δύναμη της ανθρωπιάς, της συμπόρευσης, της καλοσύνης, της αναμονής και της παρηγοριάς.
ΕΙΜΑΙ
Ένα δέντρο είμαι που
περπατεί.
Η σκιά μου σαν έμμονη ιδέα με ακολουθεί
και το τραγούδι μου φυλλορροεί στους τέσσερις ανέμους.
Ένα σκιάχτρο είμαι στην ερημιά.
Τα τραίνα που περνούν
με ταχύτητα αστραπής διαβάζουν τη σκέψη μου
που γίνεται καπνός στη μνήμη των ανθρώπων.
Ένα πέλμα είμαι πάνω στη γη.
Το άλλο μου σώμα αεροβατεί
κι επισκοπεί τα παράξενα του κόσμου.
Ένα δέντρο είμαι σαν ουρανός.
Στους κλώνους μου παγιδεύω τους ανέμους
κι όταν αποδημούν τα πουλιά
ξεμένω με τους απελπισμένους.
ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ 1960
Δημήτρης Δασκαλόπουλος
Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες βιβλιογράφους, έχει ασχοληθεί με το έργο κορυφαίων δημιουργών πλην του Σεφέρη και των (Καβάφη, Ελύτη, Εγγονόπουλου, Αναγνωστάκη, Σικελιανού κ.ά.) και έχει επιμεληθεί εκδόσεις έργων πολλών από αυτούς.
Αυγή μαρμαρωμένη
Στον αιώνα σου
Πάλι με χρόνους με καιρούς
Παλεύει ο άγγελος με τον Δαίμονα
Σκελετοί ψυχών- σκιές καταντημένοι
Κι ο τριγμός της πέτρας
Που πάει να γίνει άγαλμα
Σαν δέντρο που το ξεριζώνει ο κεραυνός,
Κι αλλού
Σκοτείνιαζε όταν ξεκαθάρισαν τα μαντάτα
Κλείσαμε τα παράθυρα κι ανοίξαμε όλα τα φώτα
Να κρατηθεί η μέρα στο ύφος που ξέραμε
Κι όμως ένας βαθύς κραδασμός μας συγκλόνιζε
Σαν έφτασε η νύχτα δίχως τους ώριμους ήχους
Νιώσαμε για τα καλά ότι η πολιτεία
Σκάλωσε στον ύφαλο της μοίρας.
Πόνος , θλίψη κι ένα σφίξιμο στην καρδιά.
Εικόνες θανάτου παντού γύρω.
Λεωνίδας Μαργαρίτης
Ο στίχος του εύπεπτος, απλός, κατανοητός, χωρίς αυξομειώσεις ρητορισμού, τον εμπεριέχει το εκάστοτε γεγονός, τον αναγεννά η μέθη της ερωτικής προσέγγισης, όπως και το απαύγασμα της κοινωνικής αναζήτησης. Ταυτίζεται στην ποίησή του μα τον καθημερινό άνθρωπο, έτσι το αισθητικό αποτέλεσμα του στίχου, είναι φως διαμπερές, είναι η αυτολύτρωσή του, είναι μαζί ο στόχος και επιθυμητό, όσο το πρακτέο και το πραγματικό.
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Σαν το ελάφι
Που αναζητάει πηγή
Αποζητώ κι εγώ τη φωνή σου
Απ’ τα κύματα των ανέμων
Την πρωία, την μεσημβρία, το εσπέρας.
Φως ιλαρό
στις καρδιάς μας
την κλειδωμένη φυλακή
που απόμεινε ν΄ αποζητά
το δεσμοφύλακά της.
Τα κλειδιά, οι φωνές τα μύρια σύμβολα
Τα μάτια,
Τα χέρια που δείχνουν το βορρά
Ίδια πυξίδα
Για τη σωστή πορεία.
Οι πνοές που ενώνονται με τον άνεμο
ίδιο σουραύλι στα χέρια μας
τραγουδάμε τη μοίρα μας,
πειθαρχημένοι στο θείο ζυγό
της θυσίας
Στο βωμό της Αγάπης…
Λάμπρος Βρεττος
Εδώ και πολλά χρόνια ασχολείται με την ιστορία, την πεζογραφία και την ποίηση. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο. Εργασίες του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά, εφημερίδες και ανθολογίες. Έχει εκδώσει 16 βιβλία (ιστορία, πεζογραφία, ποίηση, σχολικό θέατρο, λαογραφία, μελέτη) και έχει βραβευθεί οχτώ φορές (βραβεία - έπαινοι)… Άκρατος λυρισμός με βαθιά φιλοσοφική προέκταση και συναίσθημα χαρακτηρίζουν τα ποιήματα του Λάμπρου Βρεττου
ΝΥΧΤΑ
Νύχτα πλημμυρισμένη
με θολούς λογισμούς,
δέος, πίκρα, αγωνία.
Απ’ τα σύννεφα της ψυχής μου
στάλαζαν δάκρυα.
Ξαφνικά στην ανεμοδαρμένη
καρδιά μου
φτερούγησε η ελπίδα
μ’ ένα κάνιστρο γεμάτο
ύπνο και όνειρα.
Το πρωί ο καθρέφτης
μου χαμογέλασε...
Στο επόμενο κλείνει ο κύκλος των εκπροσώπων των ποιητικών σχολών με το 2ο και τελευταίο μέρος.
Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα
ΓΝΩΜΗ Πατρών
Στις 21 – 11 – 2021
