ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ: Πώς δημιουργήθηκε μετά την απελευθέρωση η τοπική τάξη των αστών γαιοκτημόνων;

 

Βασίλειος Χριστόπουλος, συγγραφέας

Oμιλία του  στον κύκλο των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών Ν.Δ.Ελλάδος της Δευτέρας 27ης Ιανουαρίου 2025 σε συνεργασία με τη Στέγη Γραμμάτων "ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ" στην αίθουσα εκδήλωσεων με ΘΕΜΑ:

Πώς δημιουργήθηκε μετά την απελευθέρωση η τοπική τάξη των αστών γαιοκτημόνων;

 

Τη χρονιά που πέρασε (2024) διάβασα, και τον Ιούνιο παρουσίασα τη μελέτη του ιστορικού Στάθη Κουτρουβίδη «Γενόμενος κάτοχος απεράτων καλλιεργησίμων εκτάσεων…»… από τις εκδόσεις Σμίλη… Ο τίτλος του βιβλίου χαρακτηρίζει την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και ολόκληρο το 19ο αιώνα. Την εποχή αυτή η γεωργική γη είναι το απόλυτο φετίχ των μελών της νέας αστικής τάξης που  επιδιώκει με κάθε τρόπο και με κάθε μέσο την απόκτησή της.. Σε όποια κατηγορία και αν ανήκει ο νέος αστός, ό,τι επιτήδευμα και αν ασκεί, οι μεγάλες  εκτάσεις, καλλιεργήσιμες ή μη, αποτελούν αντικείμενο θρησκευτικής λατρείας και ένδειξη υπέρτατου κύρους. 

 

Μετά την απελευθέρωση μέσα από διαδικασίες που θα περιγράψουμε δημιουργούνται οι νεοέλληνες γαιοκτήμονες – τσιφλικάδες της επαρχίας Πατρών που τα ονόματά τους συναντούμε καθημερινά περπατώντας τους δρόμους της πόλης μας και κάποιοι απ΄ αυτούς έχουν γίνει οικεία μας πρόσωπα, όπως Παπαδιαμαντόπουλος, Καλαμογδάρτης, Ρούφος, Ζαΐμης, Λόντος, Κουμανιώτης, Μπουκαούρης, Σωτηριάδης κλπ κλπ.

Πώς λοιπόν συγκροτήθηκε μετά την απελευθέρωση η τοπική τάξη των γαιοκτημόνων;
Εν αρχή οι μεγάλες ιδιοκτησίες γης. Και οι ιδιοκτησίες ήσαν προς τους  αστούς γαιοκτήμονες και γαιοκτήμονες ήσαν οι ιδιοκτησίες, για να παραφράσω την αρχική φράση του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου («Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ήν προς τον θεό και θεός είναι ο Λόγος ».

Με την απελευθέρωση και ίσως λίγο πριν την τελική έκβασή της, πολλές μεγάλες ιδιοκτησίες της οθωμανικής περιόδου, πωλούνται ή μεταβιβάζονται  με άρση των οθωμανικών περιορισμών, σχεδόν μπιρ παρά σε  πρόκριτους, δημογέροντες και κοτζαμπάσηδες, συνεργάτες συνήθως των οθωμανών στη διοίκηση, στην είσπραξη φόρων και στα εμπόρια. Αυτοί οι τίτλοι παραχώρησης δεν θα αμφισβητηθούν ποτέ από το νεοελληνικό κράτος.
Όσες εκτάσεις δεν πρόλαβαν να μεταβιβαστούν, με την απελευθέρωση χαρακτηρίζονται κρατικές και αποτελούν τις περίφημες εθνικές γαίες.
Αυτές οι εθνικές γαίες μετά από κάποιους αρχικούς δισταγμούς αρχίζουν να προσφέρονται σε δημοπρασίες, κάτω από την πολιτική πίεση των ενδιαφερόμενων αγοραστών που πίεζαν πολιτικά προς τούτο, αλλά και κάτω από την ανάγκη του κράτους να αποκτήσει κάποιους πόρους. Και αυτοί που μπορούν να πληρώσουν είναι οι έχοντες τα σχετικά κεφάλαια.
Στην προκειμένη περίπτωση είναι οι επήλυδες ή ετερόχθονες κεφαλαιούχοι που καταφτάνουν από τις οθωμανικές επαρχίες με κεφάλαια για να ασκήσουν το εμπόριο. Και οι ετερόχθονες επιθυμούν εκτός από τα εμπόρια,  και το κύρος των γαιών, είναι το φετίχ της εποχής, είπαμε.
Να ανοίξω μια μικρή παρένθεση: Αν οι επήλυδες είναι λαϊκοί, νομάδες εργάτες, γυρολόγοι τεχνίτες ή αγρότες της εσωτερικής μετανάστευσης αποκαλούνται υποτιμητικά πάροικοι ή φερτικοί. Κάτι ανάλογο με τους σημερινούς κατόχους golden visa και τους ανέστιους πρόσφυγες και μετανάστες. Κλείνει η παρένθεση.

Έτσι ταυτόχρονα με τα εμπόριά τους, οι ετερόχθονες – επήλυδες εξαγοράζουν, με άλλα λόγια βάζουν χέρι στις εθνικές γαίες. Ταυτόχρονα αγοράζουν γη μισοτιμής και από τους πρώτους ιδιοκτήτες που την απέκτησαν από τους πανικόβλητους οθωμανούς.
Κι αν ανάμεσα στις μεγάλες εκτάσεις παρεμβάλλονται και κάποιοι μικροϊδιοκτήτες, έχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα μέσα στο βιβλίο, οι μικροί ιδιοκτήτες μετά από πιέσεις και εκβιασμούς και μην αντέχοντας τα μεγάλα δικαστικά έξοδα στο τέλος παραδίδονται.
Στη συνέχεια οι νέοι μεγαλοϊδιοκτήτες με όπλο τη γη μπαίνουν δυναμικά στην ακμάζουσα καλλιέργεια της σταφίδας. Φέρνουν εργάτες από τις γύρω αγροτικές περιοχές που αναζητούν μεροκάματο στη νέα εποχή και  ξελογγόνουν, σκάβουν, να κάμουν τη γη καλλιεργήσιμη, να φυτευτεί σταφίδα.  Είμαστε στον αιώνα του ‘μαύρου χρυσού’, της Κορινθιακής σταφίδας. Η καλλιέργεια απαιτεί τη σκληρή εκμετάλλευση των εργατών γης, αλλά και δάνεια που αποκτούν, υποθηκεύοντας τμήματα της γης τους στο νεοσύστατο τραπεζικό σύστημα.
Έτσι συσσωρεύονται τα πρώτα σημαντικά κεφάλαια που θα οδηγήσουν στο διεθνές εμπόριο, δηλαδή στους μεγάλους σταφιδέμπορους της εποχής καθώς και στην πρώτη αναιμική βιοτεχνική και βιομηχανική δραστηριότητα.

Με τον τρόπο αυτό διαμορφώνεται μια αστική τάξη με συμπαγή χαρακτηριστικά που μέσα από διαφορετικές διαδικασίες και οικονομικές διεργασίες  ηγεμονεύει πολιτικά και παραμένει στο κοινωνικό και οικονομικό προσκήνιο για περισσότερο από έναν αιώνα.
Το 1873 η εφ. Ο Φορολογούμενος του Κωνσταντίνου Φιλόπουλου δικηγόρου και γραμματέα του Εμπορικού Συλλόγου Ερμής γράφει αναζητώντας την κατάλληλη υποψηφιότητα για τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές:
…Να εκπροσωπήσει τας ιδέας και το φρόνημα της υγειεστέρας της κοινωνίας ημών μερίδος, δηλαδή πάντων των ορθοφρονούντων εμπόρων, των αμερολήπτων επιστημόνων, των φιλησύχων κτηματιών και βιομηχάνων…

Να διευκρινίσω εδώ  πως κτηματίες θεωρούνται μόνο οι μεγαλοϊδιοκτήτες γης, και έμποροι μόνο οι ισχυροί σταφιδέμποροι.
Ο Φορολογούμενος συνεχίζει και αλλού τις εκκλήσεις του:
Έμποροι! Σεις είσθε αι μέλισσαι της υλικής προόδου της πόλεως. Εκ μικρών δια της φιλοπονίας και της τιμιότητάς σας κετέστητε πλούσιοι, τιμώντες την πόλιν και την πατρίδα.
Κτηματίαι! Η περί την πόλιν πεδιάς είναι η πηγή του πλούτου της πόλεως. Ταύτην δια μόχθων ατρότων, και δαπανών απείρων, οι γονείς σας και σεις καλλιεργείτε καταστήσαντες αυτήν κήπον της Εδεμ.

Μέχρι πρόσφατα και πριν την έκδοση του βιβλίου του  Κουτρουβίδη, τα επιστημονικά πεδία των Πολιτικών Επιστημών και της Κοινωνιολογίας επέμεναν στις απόψεις ότι στην ευρύτερη περιοχή μας κυριαρχούσε η μικρή ιδιοκτησία και ότι απουσίαζαν οι εκμεταλλευτικές σχέσεις και κατά συνέπεια οι κοινωνικές – ταξικές  συγκρούσεις. Για το λόγο αυτό, κατέληγαν, δεν δημιουργήθηκε μια ισχυρή αστική τάξη, ή  δημιουργήθηκε μια καχεκτική, αναιμική και παρασιτική αστική τάξη.
Στον  γνωστό μας βιβλίο του Ν. Μπακουνάκη «Πάτρα μια ελληνική πρωτεύουσα στο 19ο αι.», και στο μελετήμα του Χρήστου Λυριτζή «Το τέλος των τζακιών, κοινωνία και πολιτική στην Αχαία του 19ου αι» περιγράφεται μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από την απουσία κοινωνικών- ταξικών αντιπαλοτήτων, από ήπιες και φιλικές εκμεταλλευτικές σχέσεις, από την επικράτηση κοινωνικής γαλήνης και συνεργασίας αφεντικών – εργατών.

Με το βιβλίο μελέτη  του ΣΚ η επικρατούσα και κυρίαρχη μέχρι χτες «ειρηνιστική» και συνεργατική αντίληψη των τάξεων ανατρέπεται.
Ένα άλλο που ανατρέπεται είναι η άποψη που είχε επικρατήσει ότι υπήρχε διαφοροποίηση ανάμεσα στην ισχυρή ομάδα των μεγάλων σταφιδεμπόρων και στην ομάδα των γαιοκτημόνων (εκείνων δηλαδή που διέθεταν σημαντικές εκτάσεις γης).
Τελικά οι πρωταγωνιστές της κοινωνικής, οικονομικής και της πολιτικής ζωής του τόπου διασυνδέονται μεταξύ τους μέσα από διαφορετικές και ποικίλες διαδρομές. Η πολιτική μερίδα μπορεί να μην πρωταγωνιστεί εμφανώς στο σύνολο των οικονομικών διεργασιών της ευρύτερης περιοχής, ωστόσο συμμετέχει στο πεδίο των οικονομικών εξελίξεων.
Επομένως δεν είναι ακριβές να μιλάμε για διαφοροποιήσεις μεταξύ δύο διακριτών κοινωνικά ομάδων. Πρόκειται για ενιαία κοινωνική κατηγορία, στην οποία εντάσσεται με σχετική ευκολία το σύνολο των μεγάλων και γνωστών πολιτικών οικογενειών.
Να σημειώσουμε με την ευκαιρία ότι μέλη της ομάδας αυτής διεύρυναν τη δράση και τον πλούτο τους ακολουθώντας και τακτικές τοκογλυφίας και από τον κανόνα δεν ξέφυγε ούτε ο ήρωας και μάρτυρας της επανάστασης Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος που πέθανε στο 1826 στη δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου.
Πέρα από τους οικονομικούς όρους συγκρότησης της αστικής τάξης, σημασία έχει να δούμε τις  ιδέες, τις  κρατούσες ιδεολογίες κυρίως στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Ένα από τα πρώτα δόγματα της αστικής ιδεολογίας τους είναι οι αοριστίες περί της «ηθικοποίησης» της κοινωνίας». Δεν λέω περισσότερα.
Αυτό δεν εμποδίζει εκπροσώπους της να διατυπώνουν απόψεις για ποινικοποίηση της φτώχειας, την αναπηρίας ή ακόμα να διατυπώνουν ένα πολιτικό λόγο με έντονα αντικοινοβουλευτικά χαρακτηριστικά.
Πολύ αργότερα μέλη της ομάδας αυτής επιλέγουν τη φιλανθρωπική δράση στο πεδίο της κοινωνικής προσφοράς.

Η Κοινωνία των φτωχών και η αντιμετώπιση της φτώχειας
παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον.  Αν και  η αστική τάξη ξεκινά με  φωνές για ποινικοποίηση της φτώχειας και εγκλεισμό των φτωχών σε άσυλα και φυλακές που άλλωστε ούτε υπήρχαν ούτε επαρκούσαν  φτάνει κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. στα πρώτα σκιρτήματα μιας αφ’ υψηλού αστικής φιλανθρωπίας.
Η φιλανθρωπία ξεκίνησε ως ατομική πρωτοβουλία και στο τέλος του αιώνα – αρχές του 20ου , πήρε πιο συλλογικό χαρακτήρα μέσω των λεγόμενων αδελφάτων και κομιτάτων.
Η κοινωνική υποδομή υγείας και πρόνοιας κάπως έτσι ξεκίνησε.
Το νοσοκομείο λειτούργησε μόλις το 1892.
Για το Πτωχοκομείο αρχίζει από το 1875  η συλλογή χρημάτων με τη δημιουργία της σχετικής επιτροπής.
Το Βρεφοκομείον των εκθέτων βρεφών ξεκίνησε με φωνές για τα μπάσταρδα που κατακλύζουν την πόλη, στη συνέχεια δημιουργήθηκε επιτροπή αλλά καθοριστική ήταν η συμβολή του Γεωργ Σωτηριάδη
Επίσης το Ίδρυμα για τα ασθενή έκθετα βρέφη έγινε με δαπάνες του Ιωάννη Γερούση.
Κίνητρο αυτών των πρωτοβουλιών ήταν η ενόχληση των αστών από την εικόνα της πόλης, με επαίτες, έκθετα και ασθενείς που πέθαιναν πάνω στους δρόμους.

Στο γύρισμα του αιώνα εμφανίζονται και οι μεγάλοι ευεργέτες της πόλης. Ο συσσωρευμένος πλούτος από το εμπόριο και την τοκογλυφία είναι μεγάλος αλλά να μην τους αδικούμε. Η φιλάνθρωπη διάθεσή τους στηρίζεται και σε άλλα ευγενή κίνητρα και βεβαίως στην επιθυμία της μελλοντικής τους υστεροφημίας.
Ο γνωστός Σκαγιόπουλος με διαθήκη του αφήνει ποσόν για την ίδρυση Ορφανοτροφείου και Αγροτικού σχολείου που εγκαινιάστηκε το 1929.
Ο Καραμανδάνης ιδρύει το Καραμανδανειο νοσοκομείο παίδων το 1938.
Ο Καραμανδάνης επίσης δωρίζει το κτίριο του αρχαιολογικού μουσείου και όχι μόνο.
Για το Δημ.Θέατρο Απόλλων δεν ανάφερα κάτι γιατί δεν εντάσσεται στην φιλανθρωπική δράση των αστών. Είναι γνωστό πως έγινε από κομιτάτο πλουσίων για να μπορούν  να απολαμβάνουν το μουσικό θέατρο της Ευρώπης, όπερες και οπερέτες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαδικασίες δημιουργίας των μεγάλων ιδιοκτησιών – τσιφλικιών κατά την  πολύ μεταγενέστερη απελευθέρωση της Θεσσαλίας. Πολύ πριν την  απελευθέρωσή της (1881) τα μεγάλα τεράστια τούρκικα τσιφλίκια  περνούν στα χέρια Ελλήνων. Έλληνες τραπεζίτες και ομογενείς δημιουργούν εταιρείες, κάτι σαν τα σημερινά funds και  αγοράζουν  μπιτ παρά από τους πανικόβλητους Τούρκους που αποχωρούν. Πρώτος από το  1874 ο Χρηστάκης Ζωγράφος, από  την Κωνσταντινούπολη, αγοράζει το τσιφλίκι του Ζάρκου. Οι Σοφάδες  περνούν στην κυριότητα του έλληνα τραπεζίτη Γ. Ζαφίρη, επίσης  πριν την προσάρτηση της Θεσσαλίας. Τα τσιφλίκια στον Κάτω Όλυμπο αγοράζονται από τους κεφαλλονίτες Μεταξά  και Σκιαδαρέση και έχουν συνολική έκταση 300.000 στρέμματα. Οι τραπεζίτες Ευάγγελος Ζάππας και Ανδρέας Συγγρός αποκτούν  επίσης τεράστια τσιφλίκια στην κεντρική Θεσσαλία.

Όλοι αυτοί  οι ιδιοκτήτες γης  φρόντισαν στη συνθήκη της προσάρτησης της Θεσσαλίας να μπει όρος που απαγορεύει τις απαλλοτριώσεις από την Ελληνική Κυβέρνηση.

 Όπως είναι γνωστό, ύστερα από την προσάρτηση της Θεσσαλίας, αρχίζουν οι αγώνες των αγροτών με κορύφωμα την εξέγερση  του Κιλελέρ (1910)

Μετά την  Επανάσταση του Γουδή 1909  την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο  Ελευθέριος Βενιζέλος που οι επαναστάτες κάλεσαν από την Κρήτη. Η  αναθεωρητική βουλή του 1911  αναθεώρησε  το σύνταγμα και κατάργησε τη συνθήκη του 1881 που απαγόρευε την άρση των απαλλοτριώσεων κι έτσι   προχώρησε η  διανομή γης στους ακτήμονες κολλήγους.

Για τις  συνθήκες κάτω από τις οποίες διαβιούσαν οι αγρότες - κολλήγοι μετά την απελευθέρωση  κάτω από την εξουσία των Ελλήνων τσιφλικάδων έχουμε ζωντανές περιγραφές από τη λογοτεχνία μας. Παράδειγμα ο αξεπέραστος Ζητιάνος του Ανδρέα Καρκαβίτσα που διαδραματίζεται στην ελληνική Θεσσαλία μετά το 1881. 

Κλείνοντας να αναφέρω πως στο βιβλίο μου   Κάτοικος Πατρών που εκδόθηκε το 1998 περιγράφω μέσα από την μυθοπλασία πώς τα μέλη της άρχουσας τάξης εφορμούν κατά του σχεδίου πόλης. Τα νέα αστικά οικόπεδα που δημιουργεί το  νέο σχέδιο γίνονται  πεδίο  αρπαγής και καταπατήσεων. Αλλά  η  απόκτηση ενός έστω μικρού οικοπέδου αποτελεί και το όνειρο  κάθε φιλόδοξου  φτωχού και λαϊκού που επιθυμεί μια στέγη και την κοινωνική του ένταξη στη νέα κοινωνία. Γι αυτό και οι δικαστικές συγκρούσεις, είναι  έντονες και  μακροχρόνιες. Στα ΓΑΚ υπάρχουν τόμοι  εγγράφων με τέτοιες δικαστικές διενέξεις.

Τα νεότερα στοιχεία δείχνουν πως ταυτόχρονα με τα οικόπεδα – φιλέτα της νέας πόλης ακόμη μεγαλύτερο  πάθος εκδηλώνεται για τις μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις…».
Έτσι  ο δρόμος της λογοτεχνίας αν και πολλές φορές προπορεύεται, στο τέλος   διασταυρώνεται δημιουργικά  με το δρόμο της ιστορικής έρευνας.
Σας ευχαριστώ.

 

MAΡΙΑ ΡΟΥΚΑΛΑ-ΑΜΠΕΛΑ: ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ,ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ.

 

ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

 

(Ομιλία της Μαρίας Ρουκανά-Αμπελά  Φιλολόγου, Συγγραφέως, Λαογράφου στον κύκλο των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδος σε συνεργασία με τη Στέγη Γραμμάτων «ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ» τη Δευτέρα 20^η Ιανουαρίου 2025)

 

Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας. Ορμώμενη από την κήρυξη του 2024 ως

«Αφιερωματικό Έτος στον  Λόρδο Βύρωνα » το οποίο εξήγγειλε από το

Μεσολόγγι, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, εφόσον συμπληρώνονται 200

χρόνια από τον θάνατο του γνωστού ποιητή και αριστοκράτη ετοίμασα ένα μικρό

αφιέρωμα για το ΜΠΑΙΡΟΝ, ο οποίος στην εποχή του θεωρείτο ο πιο διάσημος

Φιλέλληνας και ο σημαντικότερος Ρομαντικός ποιητής. 

Επίσης θέλω να ευχαριστήσω θερμά 3 αγαπητούς φίλους, που θα με συνοδεύσουν

στην ομιλία μου, απαγγέλλοντας ποιήματα . Την κ. Αφροδίτη Σκαλτσά

Δημητρακοπούλου τον κ. Νίκο Αθανασίου και τον κ. Ηλία Λαμπρόπουλο. Αλλά

ευχαριστώ και όλους εσάς που βρίσκεστε απόψε εδώ και με τιμάτε με την παρουσία

σας .

Πραγματικά θαυμάζοντας τον μεγάλο φιλέλληνα που έδωσε τη ζωή του για την

Ελλάδα ,αποφάσισα να σας παρουσιάσω ένα αφιέρωμα για τον άνδρα που αγάπησε

τη Ελλάδα και η Ευρώπη τον προσκύνησε, ως ήρωα.

. 

Στις 9 Απριλίου του 1824 έπεσε στο κρεβάτι ο λόρδος Βύρωνας με δυνατό πυρετό.

Παραμιλούσε διαρκώς, αλλά και τότε ακόμα παρακινούσε τους Έλληνες να

συμφιλιωθούν, για να πετύχουν την απελευθέρωσή τους.

Τα χαράματα της 19ης Απριλίου 1824, Δευτέρα του Πάσχα, αιμόφυρτος και

τρομαγμένος, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 36 χρονών.

Προς εκδήλωση του πένθους στο Μεσολόγγι ρίχτηκαν 36 κανονιοβολισμοί από την

ανατολή του ηλίου, μία κάθε λεπτό, καθώς ήταν τότε μόνο 36 ετών. Μετά από ένα

φρικτό κρυολόγημα που τον κυρίευσε σαν δαίμονας. Όπως και στις ταινίες, έξω

έπεφταν αστροπελέκια και η βροχή κατέκλυζε δρόμους και αισθήσεις. Οι

κομπογιαννίτες γιατροί του έκαναν, χωρίς αποτέλεσμα, απανωτές αφαιμάξεις όσο

εκείνος τους φώναζε με όση φωνή του είχε απομείνει «αφήστε με να κοιμηθώ». Τα

τελευταία του λόγια του ήταν για την Ελλάδα: «Της έδωσα τον καιρό, την υγεία

μου, την περιουσία μου, και τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι μπορούσα να κάνω

περισσότερο;» Όταν έγινε νεκροψία, οι γιατροί είπαν πως ο εγκέφαλός του έμοιαζε

με εγκέφαλο γέρου ανθρώπου. Διόλου τυχαία, ο Βύρων αστειευόταν συχνά στην

Ελλάδα, ότι «αισθάνομαι σαν εξακοσίων χρονών». Η καρδιά του ετάφη κάτω από

ένα δένδρο στο Μεσολόγγι. 

Ο θάνατός του άπλωσε βαρύ πένθος σ’ όλους τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Άνδρες

και γυναίκες έκλαψαν σαν πραγματικό αδελφό και προστάτη τον Βύρωνα, που έγινε

σύμβολο του πατριωτισμού και ανακηρύχθηκε εθνικός ήρωας Με αξιοπρέπεια, με

υστερία, με ενοχές, με υπερβολές, οι Έλληνες άρχισαν να βαλσαμώνουν τα όργανα

του ποιητή και σε μια μακάβρια παράσταση θλίψης να τα προσκυνούν σαν φυλακτά.

Ό,τι απέμεινε από το σώμα του ταξίδεψε για ταφή στην Αγγλία όπου ο ίδιος είχε πει

πως δεν ήθελε ποτέ να επιστρέψει.. Ο ηγούμενος του Αβαείου στο Γουεστμίνστερ

αρνήθηκε να δώσει άδεια ταφής στο χώρο του Αβαείου (ίσως λόγω της

σκανδαλώδους ζωής του Μπάυρον). Τελικά η ταφή έγινε σε άλλο χώρο, στο

Hucknall του Nottingham, στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Στην

 

Ευρώπη η είδηση «ο Βύρων πέθανε!» ήταν βεβαίως το μεγαλύτερο νέο του 1824. Το

πανελλήνιο –συμπεριλαμβανομένων του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη–

υποκλίθηκε και τέτοιο πένθος είχε να συγκλονίσει τον ελληνισμό από τον καιρό που

πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ασία! . ΟΔιονύσιος Σολωμός έγραψε ένα μεγάλο

ποίημα («Εις το θάνατο του Λορδου Μπάιρον») χαρισμένο στο μεγάλο αυτό λάτρη

της Ελλάδας . Άρχισε ίσως να επεξεργάζεται την ωδή στον Λόρδο Μπάιρον αμέσως

μετά το θάνατο του άγγλου φιλέλληνα ποιητή στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του

1824. Το ποίημα είναι γραμμένο σε τετράστιχες τροχαϊκές στροφές, όπως ο Ύμνος

εις την Ελευθερίαν, με τον οποίο παρουσιάζει και άλλες ομοιότητες.

«Εις το θάνατο του Λόρδου Μπάιρον» διαβάζει ο κ. Ηλίας Λαμπρόπουλος.

Ας ανατρέξουμε όμως σύντομα στη ζωή του μεγάλου φιλελληνα. ΟΛόρδος Βύρων,

όπως είναι γνωστός στη χώρα μας ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρώνος

Μπάιρον, γεννήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1788 στο Λονδίνο και καταγόταν από

αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας του, ο «τρελός Τζακ» ήταν προικοθήρας, και

παντρεύτηκε τη Σκωτσέζα κληρονόμο Κάθριν Γκόρντον. Αφού της σπατάλησε την

περιουσία, τη χώρισε και έφυγε για τη Γαλλία, όπου πέθανε όταν ο γιος του ήταν 3

ετών. Με χωλό πόδι ήδη από τη γέννησή του, ο μικρός Μπάιρον έζησε με την

καταπιεστική και κυκλοθυμική μητέρα του στο Αμπερντίν της Σκωτίας, ενώ ο ίδιος

έπεσε θύμα κακοποίησης από την νταντά του.  Η ζωή του αλλάζει ριζικά όταν ήταν

10 ετών, με τον θάνατο του θείου του πατέρα του. «Ανοίγει η πόρτα της τάξης,

μπαίνει η δασκάλα και λέει στους μαθητές “υποκλιθείτε στον 6ο Βαρόνο Μπάιρον”.

Και οι συμμαθητές του σηκώθηκαν και υποκλίθηκαν. Το πώς ένιωσε αυτό το παιδί

εκείνη την ημέρα, δεν το ξέρουμε», λέει ο κ. Χουντής.  Σύμφωνα με την αφήγηση,

ξέσπασε σε κλάματα.

Από τότε απολαμβάνει όλα τα προνόμια ενός λόρδου. Μετακομίζει

στο Λονδίνο, πηγαίνει στο διάσημο σχολείο Χάροου και σπουδάζει στο Trinity

College του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Εκεί ζει «τις πιο ευτυχισμένες ημέρες της

ζωής του», κατά τον ίδιο. Είναι η περίοδος που δοκιμάζει τον ηδονιστικό τρόπο ζωής.

Στην ηλικία των 17 ετών, ερωτεύεται τον νεαρό Τζον Έντλεστον, χορωδό του

πανεπιστημίου.

 Το 1809, θεωρείται χρονιά-σταθμός. Αρχικά λαμβάνει επίσημα την έδρα του

στη Βουλή των Λόρδων. Λίγους μήνες μετά, αναχωρεί για το Grand Tour στο

Λεβάντε, τη Μεγάλη Περιοδεία, που πραγματοποιούσαν οι Βρετανοί ευγενείς, στην

ενηλικίωσή τους. Το ενδιαφέρον του Λόρδου Βύρωνα για την Ανατολή είναι έντονο.

Κάποιοι ερευνητές επιμένουν ότι μεταξύ άλλων επιζητούσε τη σεξουαλική ελευθερία,

σε μια εποχή συντηρητικών ηθών, όπου η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν κακούργημα

στη Βρετανία.

Ιδιαίτερα σκανδαλώδεις ήταν οι ερωτικές του σχέσεις, με άντρες και γυναίκες, μεταξύ

των οποίων και η ετεροθαλής αδερφή του. Ο Βύρωνας θεωρείται «τρελός, κακός και

επικίνδυνη γνωριμία», όπως τον χαρακτήρισε η εκκεντρική ερωμένη του λαίδη

Κάρολαϊν Λαμπ. Τα σκάνδαλα κινδύνεψαν να καταστρέψουν τη φήμη του. Ο ίδιος

αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βρετανία και να αυτοεξοριστεί.

«Ο Λόρδος Βύρωνας ήταν μια διασημότητα. Ένας ποπ σταρ με τη σημερινή

έννοια του όρου. Είναι ο πρώτος, ίσως, που έχει εφεύρει τον εαυτό του ως

διασημότητα στη νεωτερική εποχή του 19ου αιώνα», λέει ο  Ιωάννης Χουντής ντε

Φάμπρι , σύμβουλος της Βουλής των Λόρδων, ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου

«Ο ρομαντισμός στην εξουσία: Όψεις πολιτικής ιδεολογίας του Λόρδου Βύρωνα

και η δράση του στην Ελληνική Επανάσταση».

«Το πιο καίριο στοιχείο στον Βύρωνα ήταν οι αντιφάσεις του. Ο Γκαίτε είχε πει ότι

ήταν ένας κινούμενος όγκος αντιφάσεων. Ο χαρακτήρας του είναι ιδιαίτερα σύνθετος.

Από τη μία είναι ένας γοητευτικός ευγενής, που μαγνητίζει τα βλέμματα και

αφιερώνει τον εαυτό του σε έναν σκοπό. Και από την άλλη είναι κυκλοθυμικός και

κυνικός, σκληρός και μισογύνης. 

Από μικρός αγαπούσε τη μελέτη, διάβασε πολλά βιβλία, έμαθε να μιλά τα ελληνικά

και τα λατινικά και ταξίδευε πολύ. Ο Βύρων ήταν όμορφος άνδρας με πυκνά

πυρόξανθα σγουρά μαλλιά και ωραίο παράστημα, αν και λίγο κουτσός από το δεξί

του πόδι. Οι ερωτικές του περιπέτειες άφησαν εποχή στο Λονδίνο και η περιφρόνησή

του για τις κοινωνικές συμβάσεις δημιούργησαν μικρά και μεγάλα σκάνδαλα  Η πιο

επικίνδυνη όμως σχέση του ήταν αυτή με την ετεροθαλή αδερφή του, από την πλευρά

του πατέρα του, Αυγούστα Λι. Το σκάνδαλο ήταν πρωτοφανές, σε μια περίοδο που ο

Βύρωνας είχε υπερβολικά χρέη. Η ζωή του κινδύνευε να τιναχτεί στον αέρα.

Ως ιδανική λύση βρήκε τον γάμο με την ευγενή Αναμπέλα Μίλμπανκ. Απέκτησε μαζί

της το μόνο νόμιμο παιδί του, την Άντα, που θεωρείται σημαντική φυσιογνωμία στις

γλώσσες προγραμματισμού. Ο γάμος τους υπήρξε σύντομος και οι τριγμοί

εμφανίστηκαν από τον μήνα του μέλιτος. Λέγεται ότι ήταν σκληρός μαζί της, ενώ

οδηγήθηκε στο αλκοόλ και στις σπατάλες. Λίγους μήνες αργότερα, η Αναμπέλα πήρε

την κόρη τους και έφυγαν για το πατρικό της κτήμα. Το ζευγάρι χώρισε οριστικά. Ο

Βύρωνας είναι πλέον εκτεθειμένος, από τις φήμες για την αιμομιξία και τις

ομοφυλοφιλικές του σχέσεις, που προκαλούν ανεπανόρθωτο πλήγμα στην εικόνα του.

Η παραμονή του στην Αγγλία είναι πλέον αδύνατη. Το 1816 αναγκάζεται να την

εγκαταλείψει, μην γνωρίζοντας ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ ξανά. Τα οικονομικά

του είχαν επιτέλους βελτιωθεί μετά την πώληση ενός ακινήτου και τις εκδοτικές

επιτυχίες του.

Το 1809 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Επισκέφθηκε την Πάτρα, την

Πρέβεζα, τη Νικόπολη, την Άρτα, τα Γιάννενα κι έφθασε ως το Τεπελένι, όπου τον

φιλοξένησε ο Αλή και εντυπωσιάστηκε από την θερμή φιλοξενία. Τις εντυπώσεις του

από αυτή την συνάντηση μεταφέρει στην μητέρα του, σε επιστολή - ημερολόγιο.

Επιστολή .Διαβάζει η κ. Αφροδίτη Σκαλτά Δημητρακοπούλου

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σε μια από τις αθηναϊκές επιστολές του που δημοσίευε με

το ψευδώνυμο «Φαίδων» επαινεί το Λόρδο Βύρωνα και λέει τα εξής «Για μας Ο

ΜΠΑΙΡΟΝ είναι ένα πρόσωπο ιερό. Ανήκει στην ιστορία μας και έχει θέση

αγιαστήρι της ψυχής μας μαζί με τους άλλους ήρωες του 21. Τον αγαπάμε

περισσότερο εδώ απ’ότι στην Αγγλία που γεννήθηκε. Για μας, ότι έγραψε, ότι είπε,

ότι έκανε, είναι υπέροχο. Δεν κάνουμε κριτική ούτε στο έργο του, ούτε στη ζωή του,

ούτε στο χαρακτήρα του. Για μας είναι ο τέλειος. Τον λατρεύουμε. Άς

παραπονιούνται εκείνοι που δεν τους αγάπησε. Εμάς μας αγάπησε  πολύ.. Οι

περισσότεροι φιλέλληνες αγαπούσαν την αρχαία Ελλάδα, τον Παρθενώνα, τους

κλασικούς συγγραφείς. Ο Μπάιρον αγαπούσε και την νέα  Ελλάδα, για αυτό χάρηκε,

όταν έμαθε για την επανάσταση. Στον αγώνα μας για την ελευθερία πρόσθεσε αίγλη

 

ο θάνατος του Μπάιρον .Η Θυσία του για την ελευθερία ,συντέλεσε να βοηθηθεί

περισσότερο ο αγώνας …»

 

Στη συνέχεια της περιήγησής του ο Μπάιρον επισκέφτηκε την Πάτρα, πήγε στο

Αίγιο, στους Δελφούς, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα.

Όταν επισκέφθηκε την Αθήνα διέμενε στο μοναστήρι των Καπουτσίνων στην Πλάκα.

Εκεί ίσως γνώρισε την οικογένεια του Προκοπίου Μακρή. που εκτελούσε χρέη

πρόξενου της Αγγλίας. Η οικογένεια Μακρή (ο πρόξενος με τη σύζυγό του έμεναν

τότε στου Ψειρή σε ένα νεοκλασικό σπίτι. Εκεί φιλοξένησαν το Μπάυρον ο οποίος

εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της Τερέζας.

Και πριν ξεκινήσει για Κωνσταντινούπολη έγραψε το ποίημα Η ΚΟΡΗ ΤΩΝ

ΑΘΗΝΩΝ" που το αφιέρωσε στη μικρότερη κόρη της οικογένειας, την Τερέζα.  Μαζί

με το ποίημα αυτό ο Μπάυρον εξέφρασε ανοιχτά τον έρωτά του προς την Τερέζα.

Φαίνεται επίσης ότι η μικρή Τερέζα αρνήθηκε ευγενικά τις ερωτικές προτάσεις του.

Διαβάζει η κ. Αφροδίτη Σκαλτσά Δημητρακοπούλου

Ο Λόρδος Βύρωνας φτάνει στην Κεφαλλονιά τον Αύγουστο του 1823. Μένει στο

σπίτι του Ύπατου Αρμοστή της Βρετανίας στα Μεταξάτα. Όμως η περίοδος είναι

δύσκολη, αφού μαίνεται ο πρώτος ελληνικός εμφύλιος, μεταξύ των Φιλικών και τον

Κοτζαμπάσηδων. Ο Βύρωνας προσπαθεί να εξακριβώσει με ποια πλευρά θα

συνασπιστεί, αν θα συνταχτεί με τον Κολοκοτρώνη και τον Μοριά ή

τον Μαυροκορδάτο και αυτούς που βρίσκονται στη Ρούμελη, τις Σπέτσες και την

Ύδρα.

Η κατάσταση σοκάρει και αηδιάζει τον Βύρωνα. Δεν μπορεί να κατανοήσει πώς ένας

λαός, που μάχεται για την ανεξαρτησία του απέναντι σε έναν ξένο κατακτητή

κατορθώνει ταυτόχρονα να κάνει έναν εμφύλιο πόλεμο,. Οι επιστολές του εκείνη την

εποχή είναι χαρακτηριστικές. «Είναι αρκετά σκληρός αλλά και δίκαιος. Γράφει ότι

ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει για την ανεξαρτησία της κι όχι για τη μία ή

την άλλη παράταξη».

Η ζυγαριά γέρνει υπέρ του Μαυροκορδάτου, «Τον αποκαλεί “πρίγκιπα

Μαυροκορδάτο”, είναι αγγλόφιλος, μεταρρυθμιστής, μορφωμένος και τα χνώτα τους

ταιριάζουν. Αντίθετα, με τον Κολοκοτρώνη η απόσταση είναι τεράστια. Οι

οπλαρχηγοί του Μοριά φαντάζουν στα μάτια του ως «Αφρικανοί φύλαρχοι».

Μετά την Κεφαλονιά, ο Βύρωνας περνά στο Μεσολόγγι, όπου προσπαθεί να

αναδιοργανώσει τον επαναστατικό αγώνα πολιτικά και στρατιωτικά. Φτάνει με

περικεφαλαίες, μεγάλες στρατιωτικές στολές, οπλισμό, χρυσοποίκιλτα ξίφη,

φανταζόμενος τον εαυτό του ως έναν απόγονο των Χαϊλάντερ. «Θέλει να

επανεφεύρει τον εαυτό του όχι ως ποιητή, αλλά ως πολεμιστή. “Αφήνω

την πένα και πιάνω το ξίφος. Γιατί το ξίφος μπορεί να αλλάξει τον

κόσμο, η πένα μπορεί μόνο να τον περιγράψει”, γράφει σε επιστολή του»

. Όπως υπολόγισε ένας βιογράφος του, ως το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα, το

1823, «το εισόδημα του ήταν εφάμιλλο με εκείνο του Προέδρου των Ηνωμένων

Πολιτειών».

 

Ταξίδευε ως κάτι παραπάνω από Αμερικανός Πρόεδρος! Είχε μαζί του γιατρό, οχτώ

άντρες προσωπικό, φίλους, λογιστές και συμβούλους καθώς και τα τρία του σκυλιά.

Είχε καταφέρει να στρατολογήσει και να πάρει μαζί του διεθνείς προσωπικότητες

όπως ο κόμης Γκάμπα και ο πρίγκιπας Schilizzi, συγγενής του Μαυροκορδάτου, ο

οποίος αργότερα θα του έταζε πως, αν όλα πήγαιναν καλά, θα στεφόταν ως βασιλιάς

της απελευθερωμένης Ελλάδας!

Ο Βύρων, με την ποιητική του ευαισθησία, καταμαγεύτηκε από τις ελληνικές φυσικές

ομορφιές και τα αρχαία ερείπια. Ενώ ταξίδευε, έγραφε θαυμάσια ποιήματα, που

καθρέφτιζαν την καλλιτεχνική του συγκίνηση. Είχε εκφράσει και την αποστροφή του

για τον βανδαλισμό του Παρθενώνα από τον Έλγιν, σε δύο ποιήματά του, την

“Κατάρα της Αθηνάς” και το “Ταξίδι προσκυνήματος του Τσάιλντ Χάρολντ”. Εκεί

δίνει ωραιότατες περιγραφές της Ηπείρου».  Με το «Προσκύνημα του Τσάιλντ

Χάρολντ», εγκαινιάζει τον «βυρωνικό ήρωα», έναν χαρακτήρα ατίθασο,

βασανισμένο, εκδικητικό, κυνικό αλλά και συνάμα παθιασμένο, γοητευτικό και

μοναχικό. Το έργο γνωρίζει πρωτοφανή επιτυχία. Τα πρώτα δύο άσματα

εξαντλούνται μέσα σε τρεις ημέρες και ο Βύρωνας γνωρίζει πλέον την καταξίωση.

«Ξύπνησα ένα πρωί και βρήκα τον εαυτό μου διάσημο» θα πει. Στις στροφές που

ακολουθούν ο ήρωας ανάμεσα στους στύλους του Oλυμπίου Διός ατενίζει την

Ακρόπολη και κάνει πικρές σκέψεις για τη φθορά του χρόνου, αλλά και για τη

λεηλασία των μνημείων από το λόρδο Έλγιν. 

Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ: Διαβάζει ο κ. Νίκος Αθανασίου.

Ο Κωστής Παλαμάς θαύμαζε τον μεγάλο φιλέλληνα. Αναφέρει χαρακτηριστικά «ο

Βύρωνας υπήρξε και σατυρικός ποιητής όπως ο Δάντης και ο Σαίξπηρ. Μάλιστα

Ο Αχιλλέας Παράσχος εμπνεύστηκε από τα ποιήματα του Βύρωνα. αλλά και ο

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης» Συνεχίζοντας ο Παλαμάς στην κριτική του αναφέρει:

«Ουδέποτε άλλοτε ο κόσμος είδε τόσο μεγάλο ποιητή με τόσην φαντασία». Στην

ηρωική του τριλογία στο « Θάνατο του Ίψεν» σε μια στροφή μας λέει:

«Στο χτεσινό το χώμα που την ξερή τη δάφνη

Και το αγγίζει και αναβρύζει το νερό

Το αρμυρό σαν θυμωμένο

Εκεί που ο Μπάυρον έκλεισε τα μάτια

Πρωτοείδα σε ήλιε.

Επίσης στα «Γράμματα Α» παρουσιάζει την ελευθερία να μοιρολογεί τον Μπάιρον

νεκρό, υποστηρίζοντας τον μεγαλοφάνταστο ρομαντισμό του άγγλου φιλέλληνα. Στα

δεκατετράστιχα του ο Παλαμάς υποδεικνύει ότι το σονέτο που έγραψε ο Διονύσιος

Σολωμός για το θάνατο του Μπάιρον είναι ο κατανυκτικότερος ύμνος που ύψωσε η

νεοελληνική μούσα στον τρισένδοξο ποιητή.

Δεν ξεχνάει όμως να τονίσει ότι μεγάλοι ποιητές ζήσανε αντικοινωνικά και αντάρτικα

μέσα σε συγκρατητό τρικύμισμα όπως ο Μπάιρον και ο Σίλλευ. Αλλά και « ο

Μαμφρέδος» ο βυρωνικός το δραματικό ποίημα σε τρία μέρη του Άγγλου

ρομαντικού ποιητή,  ο Νίτσε το τοποθετεί ασύγκριτα πιο πάνω από το του Γκαίτε.

Ο Δόν Ζουάν είναι ένα σατυρικό αφηγηματικό ποιήμα που δημοσιεύτηκε το 1819. Ο

χαρακτήρας του βασίζεται στους ισπανικούς λαϊκούς θρύλους ,ωστόσο η πλοκή του

ποιήματος είναι του Μπάιρον.

Απόσπασμα διαβάζει ο κ. Νίκος Αθανασίου.

 

Ο λόρδος Βύρωνας στο Σούνιο εμπνεύσθηκε το ποίημα «Νησιά της Ελλάδας»,

όπου περιγράφει τις εντυπώσεις του και από την αρχαία Τροία.

Ο περίφημος ύμνος του Μπάυρον στην Ελλάδα αποτελεί την υψηλότερη έκφραση

του φιλελληνικού πνεύματος, το οποίο ήκμασε στην Ευρώπη την εποχή της

Ελληνικής Επανάστασης. Ένα Αυτοτελές λυρικό ποίημα που περιέχεται στο τρίτο

άσμα του μεγάλου επικοσατιρικού έργου Δον Ζουάν, συμπυκνώνει όλη την οδύνη

του ποιητή για την άθλια κατάσταση της Ελλάδας λίγο πριν από την έκρηξη του

Αγώνα

Τα νησιά της Ελλάδος : διαβάζει ο Ηλίας Λαμπρόπουλος.

Στους τελευταίους στίχους του ποιήματος , όταν ο Μπάιρον θλίβεται σκεπτόμενος ότι

οι κοπέλες που χορεύουν στον ίσκιο θα βυζάξουν σκλάβους έλληνες ,ο Διονύσιος

Σολωμός στον «Ύμνο στην Ελευθερία» του αποκρίθηκε θριαμβευτικά…

Στη σκιά χεροπιασμένες,  *

330στη σκιά βλέπω κι εγώ

κρινοδάκτυλες παρθένες

όπου κάνουνε χορό·

 

Η ψυχή μου αναγαλλιάζει

πως ο κόρφος καθεμιάς

γλυκοβύζαστο ετοιμάζει3

40γάλα ανδρείας και ελευθεριάς.

 

Ο λόρδος Βύρων έζησε μια ζωή γεμάτη πάθη και εντάσεις φύση ανήσυχη,

πνευματική, ερωτική, ελεύθερη. Από τις εκτάσεις του Νιούστεντ Άμπι και τους

εφηβικούς έρωτες στα σκιερά δάση της Αγγλίας άνοιξε τα φτερά του και πέταξε

μακριά, στο φως της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικό της ποίησης του είναι η αναρχικότης και το ανυπότακτο ο

ενθουσιαμός και ο σαρκασμός.

Με τα ποιητικά του αυτά έργα έγινε διάσημος στην Αγγλία, ενώ η παγκόσμια φήμη

του όλο και μεγάλωνε. Όπως κάθε ποιητής, ο Βύρων αναζητούσε έναν ευγενικό σκοπό

και προορισμό. Παλιότεροι ποιητές που ενέπνευσαν τους Ρομαντικούς, όπως ο

Βιργίλιος, ο Τορκουάτο Τάσο και ο Μίλτων, αναζήτησαν αυτό το προορισμό μέσα από

τον κόσμο της φαντασίας τους η οποία και τους υπαγόρευσε θρυλικά επικά ποιήματα

όπως η «Αινειάδα», η «Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ» και ο «Χαμένος Παράδεισος».

 

Εκείνος όμως δεν ήταν ούτε Βιργίλιος, ούτε Μίλτον. Τα αχαλίνωτα πάθη του δεν

ημέρευαν από την ποίηση, αντιθέτως οι στίχοι του ανάβλυζαν σαν προσευχές εξιλέωσης

από αυτά.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Βύρων, που με το ποίημά του «Προφητεία

του Δάντη» είχε καταδικάσει τα τυραννικά καθεστώτα και είχε εκφράσει τη συμπάθειά

του για τους απελευθερωτικούς αγώνες των λαών, έδειξε αμέσως το ενδιαφέρον του. Το

1823 έγινε μέλος του «Φιλελληνικού Κομιτάτου», ενός συλλόγου από άγγλους

φιλελευθέρους και φιλέλληνες, που είχαν σκοπό να ενισχύσουν τους έλληνες

επαναστάτες. «Αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα. Είναι το μοναδικό μέρος, όπου

δοκίμασα πραγματική ευχαρίστηση. Αν είμαι ποιητής το χρωστώ στον αέρα της

Ελλάδας» έγραφε σε κάποιον φίλο του.

Κάποιοι μελετητές αμφισβητούν τα κίνητρά του, δυσκολευόμενοι να πιστέψουν ότι

ενεργούσε αποκλειστικά από αγνά αισθήματα για τους Έλληνες και την ελευθερία

τους, και προτάσσοντας τις πολιτικές του φιλοδοξίες, τον ναρκισσισμό και τον

παρορμητισμό του ως κύριους παράγοντες επηρεασμού των αποφάσεών του. Κανείς

όμως δεν μπορεί να αποφανθεί με σιγουριά για τα κίνητρά του αναφορικά με τον

απελευθερωτικό αγώνα. Ίσως τελικά να επρόκειτο για συνδυασμό όλων των

παραπάνω. «Η ποίηση είναι η λάβα της φαντασίας που η έκρηξη της

προλαβαίνει ένα σεισμό», του άρεσε να λέει»

Το 1992 ο Νίκος Κούνδουρος σκηνοθέτησε την ταινία "Μπάυρον - Μπαλάντα

για ένα ΔαίμοναΤο Σενάριο του έργου το επιμελήθηκε ο ίδιος ο Νίκος 

Κούνδουρος μαζί με τον Φώτη Κωνσταντινίδη. Την μουσική την έγραψε

Γιάννης Μαρκόπουλος.. Τους ρόλους ερμήνευσαν οι Ρώσοι ηθοποιοί.

 

ΦΙΛΟΙ ΜΟΥ

Ως ιδεολογικό και πολιτικό κίνημα και ως λογοτεχνικό ρεύμα, αυτή η αγάπη των

ξένων αλλά και η δηλούμενη εύνοια και ενδιαφέρον υπέρ των ελληνικών θέσεων,

ιδιαίτερα κατά την περίοδο πριν και κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 με

ηθική και υλική συμπαράσταση, καθιερώθηκε να λέγεται Φιλελληνισμός. Στην

αρχαιότητα ο όρος Φιλέλλην σήμαινε και πατριώτης Με αυτή την έννοια

συναντάται στον Πλάτωνα και στον Ξενοφώντα Με τον όρο Φιλέλληνες έμειναν

γνωστοί ξένοι υπήκοοι, κυρίως από τη  Γαλλία , την  Αγγλία  και την  Ιταλία  που

βοήθησαν την  Ελληνική Επανάσταση του 1821  με διάφορους τρόπους. Ως κίνημα, ο

φιλελληνισμός υπήρξε και πριν από την Επανάσταση του 21 και σχετίζεται με το

ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τον κλασσικό ελληνισμό. Οι φιλόσοφοι και

αισθητικοί  Χέρντερ  και Λέσσινγκ, αλλά και ο ιδρυτής της αρχαιολογίας

Βίνκελμαν, οι ποιητές  Γκαίτε  και  Σίλερ  είχαν ανανεώσει το ενδιαφέρον για τον

αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Στους Φιλέλληνες συγκαταλέγονταν

ρομαντικοί ιδεαλιστές (ιδίως φοιτητές), λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας, πολιτικοί,

άνεργοι πρώην στρατιωτικοί και διωκόμενοι για τη δράση τους επαναστάτες, όπως ο

Ιταλός κόμης Σανταρόζα. Αλλά και έμποροι, τραπεζίτες και μέλη εκπαιδευτικών ή

θρησκευτικών ιδρυμάτων ανέπτυξαν φιλελληνική δράση. Πράγματι, περισσότεροι

από 1000 Φιλέλληνες έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να πολεμήσουν στο

πλευρό των Ελλήνων. Ο Στέφανος Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Από το γένος στο

 

έθνος. Η θεμελίωση του Ελληνικού κράτους-1821-1862» αναφέρει ότι «Οι

καταγεγραμμένοι φιλέλληνες αγγίζουν τους 940. . Τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει

επαναστάσεις στη Βόρειο και Νότιο Αμερική, στην Ευρώπη, ακόμα και στα

Βαλκάνια και εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κανένας όμως από εκείνους

τους αγώνες δεν κατάφερε να γεννήσει ένα κίνημα όμοιο με τον φιλελληνισμό. Γιατί

άραγε; Δεν ήταν ίδια η κατάχρηση εξουσίας; Δεν ήταν ίδια η φρίκη και ίδια η

αυθαιρεσία; Και βέβαια ήταν, όπως είναι πάντα. Η διαφορά ήταν ότι, στην περίπτωση

της Ελλάδας, όλα αποκτούσαν ιδιαίτερο συμβολισμό. Εκείνη η ατέρμονη πολιορκία

του Μεσολογγίου, που έληξε με έναν λιμασμένο λαό να παραδίδεται στη σφαγή,

εκείνα τα χίλια κεφάλια και τα δυο βαρέλια γεμάτα αυτιά σε αλάτι που έστειλε ο

Μπαχίτ Πασά στον σουλτάνο ως απόδειξη της παραδειγματικής τιμωρίας των

άπιστων εξεγερμένων της Χίου, εκείνα τα φρικαλέα νέα που έφταναν καταβεβλημένα

στη Δυτική Ευρώπη, δεν μιλούσαν απλώς για την αυθαιρεσία που ασκούνταν

ενάντια σε έναν λαό, αλλά για την αυθαιρεσία ενάντια στον άνθρωπο, ενάντια σε

όλους τους ανθρώπους, ενάντια στην ανθρωπότητα.

Οι Έλληνες μετά την απελευθέρωση τίμησαν τον Βύρωνα και του έκαμαν άγαλμα,

που υψώνεται στο Ζάππειο, στη γωνία που βλέπει προς την Ακρόπολη και παριστάνει

τον φιλέλληνα κοντά σε μια γυναίκα –την Ελλάδα– που τον στεφανώνει. Το όνομα

του Βύρωνα δόθηκε και στο συνοικισμό προσφύγων, που ιδρύθηκε στην Αθήνα,

πάνω από το Παγκράτι και σήμερα αποτελεί τον Δήμο Βύρωνα.

Ο Λόρδος Βύρων μετουσιώνει το φιλελληνικό κίνημα στο πρόσωπό του. Τα λόγια

του λίγο πριν πεθάνει στο Μεσολόγγι λειτουργούν ως μετωνυμία για το κίνημα που

διαμόρφωσε την αγάπη απέναντι στον Έλληνα και τη διάσωση της ελληνικής

αρχαιότητας.

Κλείνω την ομιλία μου με 2 στροφές από το ποίημα του Μπάιρον……

«Σήμερα συμπληρώνω τα τριάντα-έξη μου χρόνια «

Αν κλαις τη νιότη σου, τότε μη ζήσεις!

Χρέος και θάνατος σωστός εδώ

με σφαίρες τη ζωή σου να σφαλίσεις

στο χώμα αυτό.

Γύρνα με περιέργεια το κεφάλι

μέτρα καλά, να ’ναι φαρδύς-πλατύς

ο τάφος σου, κι’ ύστερα από την ζάλη

πέσε ν’ αναπαυτείς.

ΛΕΩΝΙΔΑ Γ.ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΡΑΔΙΝΩΝ Α΄ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΕΤΟΥΣ 2025

 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΒΡΑΔΙΝΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ Ν. Δ. ΕΛΛΑΔΟΣ

ΚΑΙ ΣΤΕΓΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ «ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ»

ΠΡΩΤΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΝΕΟΥ ΕΤΟΥΣ 2025

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2025

13/1 Δευτέρα 7.00 μ. μ.

Ομιλητής: Γεώργιος Σπηλιωτόπουλος Επίτιμος Πρόεδρος Εφετών Πατρών

Θέμα: «Η μοναξιά του Δικαστή»

20/1 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλήτρια: Μαρία Ρουκανά Φιλόλογος-Συγγραφέας-Λαογράφος

Θέμα: «Λόρδος Βύρων : Ρομαντικός ποιητής και

εμβληματικός Φιλέλληνας αγωνιστής».

27/1 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλητής: Βασίλης Χριστόπουλος .Πολιτικός Μηχανικός-Πεζογράφος

Θέμα:«Πώς συγκροτήθηκε μετά την απελευθέρωση

η τοποκατατάξη των γαιοκτημόνων».

.

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2025

3/2 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλητής: Παναγιώτης Ζεύλας Καθηγητής –Συγγραφέας

Θέμα: «Aρχαία Ηλιδα -Αρχαία Ολυμπία, Ένας δρόμος»

10/2 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Φιλολογικό Μνημόσυνο Θεοδώρας Μαρούδα - Ανεστοπούλου.

Για τη ζωή και το έργο της θα μιλήσoυν:

-Ευγενία Αρβανίτη-Παλαιολόγου, Φιλόλογος - Πεζογράφος

και η Χριστίνα Παπανικόλα Ποιήτρια - Ηθοποιός

17/2 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Φιλολογικό Μνημόσυνο του ποιητή

Γιάννη Παπαναστασόπουλου

Για τη ζωή και το έργο του, θα μιλήσoυν:

ο Εκπαιδευτικός-Ποιητής, Γιάννης Βαρούχας

και ο Φιλόλογος και Ποιητής Φώτης Δημητρόπουλος

24/2 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλητής: Ηλίας Δημητρόπουλος. Συγγραφέας, Ιστορικός Ερευνητής.

Θέμα: «Γεώργιος Αθανασιάδης - Νόβας (Γ. Αθάνας) »

ΜΑΡΤΙΟΣ 2025

3/3 Καθαρά Δευτέρα

10/3 Δευτέρα 7. 00 μ.μ.

Ομιλητής: Ομιλητής: Aνδρέας Λάζαρης Καθηγητής-Συγγραφέας

Θέμα: «Η πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ. Οι συναρτήσεις πολιτικής και Λογοτεχνίας»

17/3 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλητής: Χρήστος Μούλιας Δικηγόρος-Συγγραφέας-Ιστορικός Ερευνητής.

Θέμα: «Προανακρούσματα της Eπανάστασης στην Πάτρα.

Ο πρώτος φόρος αίματος των Βαΐων και των Παθών»

24/3 Πέμπτη.7.μ.μ.

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης

Oμιλητής: Λεωνίδας Γ. Μαργαρίτης Επίτιμος Δικηγόρος-Συγγραφέας

Θέμα: «Η διαδρομή της ποίησης από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι τις μέρες μας»

Απαγγελίες ποιημάτων Πατρινών Ποιητών.

31/3 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Oμιλητής: Kώστας Αθανασόπουλος Καθηγητής -Συγγραφέας

Θέμα: «Ποίηση και Αυτοκίνητο»

.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2025

7/4 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Ομιλήτρια:Χριστίνα Κόκκοτα Φιλόλογος, Θεατρολόγος-Συγγραφέας

Θέμα:Ψυχική νόσος και δημιουργία στη Νεοελληνική Λογοτεχνία

(Γ. Βιζυηνός, Κ. Καρυωτάκης, Ν. Λαπαθιώτης, Ρ. Φιλύρας)

14/4 Δευτέρα 7.00 μ.μ. ΜΕΓΑΛΗ ΔΕΥΤΕΡΑ

21/4 Δευτέρα 7.00 μ .μ. ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΣΧΑ

28/4 Δευτέρα 7.00 μ.μ.

Oμιλητής: Παναγιώτης Χαλούλος Φιλόλογος-Συγγραφέας-Zωγράφος

Θέμα: «Χάρτες και πορτολάνοι-κι αν ο Βορράς βρίσκονταν στο Νότο; o Xάρτης (κι ο κόσμος) ανάποδα!

ΜΑΪΟΣ 2025

5/5 Δευτέρα 7. μ.μ.

Ομιλητής: Ιωάννης Κάνδυλας Ιατρός-Συγγραφέας

Θέμα: «Το Ολυμπιακό Πνεύμα στη ζωή μας»

12/5 Δευτέρα 7. μ.μ.

Ομιλήτρια: Ειρήνη Μπόμπολη Φιλόλογος-Ποιήτρια

Θέμα: «Λογοτεχνία και βίωμα».

19/5 Δευτέρα 7. μ.μ

Παρουσίαση του νέου Βιβλίου του Αεροπαγίτη και Συγγραφέα

Αργύρη Σταυράκη

«Νεοελληνική Νομική Γλώσσα και Ορολογία».

Το βιβλίο θα παρουσιάσουν οι: Χρήστος Μουλιάς Δικηγόρος,Συγγραφέας ,Ιστορικός Ερευνητής, η Χριστίνα Κόκκοτα Φιλόλογος Θεατρολογος και ο Φώτης Δημητρόπουλος Φιλόλογος-Συγγραφέας, Ιστορικός Ερευνητής.

26/5 Δευτέρα 7. μ.μ

Ομιλητήτρια :Σοφια Χριστοπούλου Καθηγήτρια-Συγραφέας

Θέμα: «Οι ποιητές της Ελιάς: Aπό τον ΄Ομηρο στoν Παλαμά… και…τα ελαιόδενδρα του Van Gogh…».

ΙΟΥΝΙΟΣ 2025

2/6 Δευτέρα 7 μ. μ.

Παρουσίαση του Βιβλίου της Δημοσιογράφου και συγγραφέως

Πόπης Δέδε-Δεσύλλα

«Η δύναμη του πλίθινου σπιτιού»

Το βιβλίο θα παρουσιάσει ο πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Λεωνίδας Μαργαρίτης ενώ αποσπάσματα του βιβλίου θα αναγνώσει και θα σχολιάσει η συνταξιούχος εκπαιδευτικός Αγγλικής Γλώσσας στο ΑΤΕΙ Πάτρας, Χρηστίνα Λαμπάκη Κουτσουροπούλου.

9/6 Δευτέρα 7 μ.μ.

Ομιλητής:Σπύρος Παπουτσάκης Ιατρός-Χειρουργός-Συγγραφέας

Θέμα: Η Ελληνίδα στο διάβα των τελευταίων πενήντα χρόνων.(Προσωπικά βιώματα).

16/6 Δευτέρα 7 μ.μ.

Ομιλητής:Θεόδωρος Λάμπρου. Iστορικός, Δημοσιογράφος

Θέμα: «Φράγκοι και Βυζαντινοί στην Ηλεία». Δείτε λιγότερα

Σχόλια