MAΡΙΑ ΡΟΥΚΑΛΑ-ΑΜΠΕΛΑ: ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ,ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ ΚΑΙ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΛΗΝΑΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ.

 

ΛΟΡΔΟΣ ΒΥΡΩΝ

 

(Ομιλία της Μαρίας Ρουκανά-Αμπελά  Φιλολόγου, Συγγραφέως, Λαογράφου στον κύκλο των Φιλολογικών Βραδινών της Εταιρείας Λογοτεχνών Νοτιοδυτικής Ελλάδος σε συνεργασία με τη Στέγη Γραμμάτων «ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ» τη Δευτέρα 20^η Ιανουαρίου 2025)

 

Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας. Ορμώμενη από την κήρυξη του 2024 ως

«Αφιερωματικό Έτος στον  Λόρδο Βύρωνα » το οποίο εξήγγειλε από το

Μεσολόγγι, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, εφόσον συμπληρώνονται 200

χρόνια από τον θάνατο του γνωστού ποιητή και αριστοκράτη ετοίμασα ένα μικρό

αφιέρωμα για το ΜΠΑΙΡΟΝ, ο οποίος στην εποχή του θεωρείτο ο πιο διάσημος

Φιλέλληνας και ο σημαντικότερος Ρομαντικός ποιητής. 

Επίσης θέλω να ευχαριστήσω θερμά 3 αγαπητούς φίλους, που θα με συνοδεύσουν

στην ομιλία μου, απαγγέλλοντας ποιήματα . Την κ. Αφροδίτη Σκαλτσά

Δημητρακοπούλου τον κ. Νίκο Αθανασίου και τον κ. Ηλία Λαμπρόπουλο. Αλλά

ευχαριστώ και όλους εσάς που βρίσκεστε απόψε εδώ και με τιμάτε με την παρουσία

σας .

Πραγματικά θαυμάζοντας τον μεγάλο φιλέλληνα που έδωσε τη ζωή του για την

Ελλάδα ,αποφάσισα να σας παρουσιάσω ένα αφιέρωμα για τον άνδρα που αγάπησε

τη Ελλάδα και η Ευρώπη τον προσκύνησε, ως ήρωα.

. 

Στις 9 Απριλίου του 1824 έπεσε στο κρεβάτι ο λόρδος Βύρωνας με δυνατό πυρετό.

Παραμιλούσε διαρκώς, αλλά και τότε ακόμα παρακινούσε τους Έλληνες να

συμφιλιωθούν, για να πετύχουν την απελευθέρωσή τους.

Τα χαράματα της 19ης Απριλίου 1824, Δευτέρα του Πάσχα, αιμόφυρτος και

τρομαγμένος, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 36 χρονών.

Προς εκδήλωση του πένθους στο Μεσολόγγι ρίχτηκαν 36 κανονιοβολισμοί από την

ανατολή του ηλίου, μία κάθε λεπτό, καθώς ήταν τότε μόνο 36 ετών. Μετά από ένα

φρικτό κρυολόγημα που τον κυρίευσε σαν δαίμονας. Όπως και στις ταινίες, έξω

έπεφταν αστροπελέκια και η βροχή κατέκλυζε δρόμους και αισθήσεις. Οι

κομπογιαννίτες γιατροί του έκαναν, χωρίς αποτέλεσμα, απανωτές αφαιμάξεις όσο

εκείνος τους φώναζε με όση φωνή του είχε απομείνει «αφήστε με να κοιμηθώ». Τα

τελευταία του λόγια του ήταν για την Ελλάδα: «Της έδωσα τον καιρό, την υγεία

μου, την περιουσία μου, και τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι μπορούσα να κάνω

περισσότερο;» Όταν έγινε νεκροψία, οι γιατροί είπαν πως ο εγκέφαλός του έμοιαζε

με εγκέφαλο γέρου ανθρώπου. Διόλου τυχαία, ο Βύρων αστειευόταν συχνά στην

Ελλάδα, ότι «αισθάνομαι σαν εξακοσίων χρονών». Η καρδιά του ετάφη κάτω από

ένα δένδρο στο Μεσολόγγι. 

Ο θάνατός του άπλωσε βαρύ πένθος σ’ όλους τους αγωνιζόμενους Έλληνες. Άνδρες

και γυναίκες έκλαψαν σαν πραγματικό αδελφό και προστάτη τον Βύρωνα, που έγινε

σύμβολο του πατριωτισμού και ανακηρύχθηκε εθνικός ήρωας Με αξιοπρέπεια, με

υστερία, με ενοχές, με υπερβολές, οι Έλληνες άρχισαν να βαλσαμώνουν τα όργανα

του ποιητή και σε μια μακάβρια παράσταση θλίψης να τα προσκυνούν σαν φυλακτά.

Ό,τι απέμεινε από το σώμα του ταξίδεψε για ταφή στην Αγγλία όπου ο ίδιος είχε πει

πως δεν ήθελε ποτέ να επιστρέψει.. Ο ηγούμενος του Αβαείου στο Γουεστμίνστερ

αρνήθηκε να δώσει άδεια ταφής στο χώρο του Αβαείου (ίσως λόγω της

σκανδαλώδους ζωής του Μπάυρον). Τελικά η ταφή έγινε σε άλλο χώρο, στο

Hucknall του Nottingham, στο ναό της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Στην

 

Ευρώπη η είδηση «ο Βύρων πέθανε!» ήταν βεβαίως το μεγαλύτερο νέο του 1824. Το

πανελλήνιο –συμπεριλαμβανομένων του Κολοκοτρώνη και του Καραϊσκάκη–

υποκλίθηκε και τέτοιο πένθος είχε να συγκλονίσει τον ελληνισμό από τον καιρό που

πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ασία! . ΟΔιονύσιος Σολωμός έγραψε ένα μεγάλο

ποίημα («Εις το θάνατο του Λορδου Μπάιρον») χαρισμένο στο μεγάλο αυτό λάτρη

της Ελλάδας . Άρχισε ίσως να επεξεργάζεται την ωδή στον Λόρδο Μπάιρον αμέσως

μετά το θάνατο του άγγλου φιλέλληνα ποιητή στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του

1824. Το ποίημα είναι γραμμένο σε τετράστιχες τροχαϊκές στροφές, όπως ο Ύμνος

εις την Ελευθερίαν, με τον οποίο παρουσιάζει και άλλες ομοιότητες.

«Εις το θάνατο του Λόρδου Μπάιρον» διαβάζει ο κ. Ηλίας Λαμπρόπουλος.

Ας ανατρέξουμε όμως σύντομα στη ζωή του μεγάλου φιλελληνα. ΟΛόρδος Βύρων,

όπως είναι γνωστός στη χώρα μας ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρώνος

Μπάιρον, γεννήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 1788 στο Λονδίνο και καταγόταν από

αριστοκρατική οικογένεια. Ο πατέρας του, ο «τρελός Τζακ» ήταν προικοθήρας, και

παντρεύτηκε τη Σκωτσέζα κληρονόμο Κάθριν Γκόρντον. Αφού της σπατάλησε την

περιουσία, τη χώρισε και έφυγε για τη Γαλλία, όπου πέθανε όταν ο γιος του ήταν 3

ετών. Με χωλό πόδι ήδη από τη γέννησή του, ο μικρός Μπάιρον έζησε με την

καταπιεστική και κυκλοθυμική μητέρα του στο Αμπερντίν της Σκωτίας, ενώ ο ίδιος

έπεσε θύμα κακοποίησης από την νταντά του.  Η ζωή του αλλάζει ριζικά όταν ήταν

10 ετών, με τον θάνατο του θείου του πατέρα του. «Ανοίγει η πόρτα της τάξης,

μπαίνει η δασκάλα και λέει στους μαθητές “υποκλιθείτε στον 6ο Βαρόνο Μπάιρον”.

Και οι συμμαθητές του σηκώθηκαν και υποκλίθηκαν. Το πώς ένιωσε αυτό το παιδί

εκείνη την ημέρα, δεν το ξέρουμε», λέει ο κ. Χουντής.  Σύμφωνα με την αφήγηση,

ξέσπασε σε κλάματα.

Από τότε απολαμβάνει όλα τα προνόμια ενός λόρδου. Μετακομίζει

στο Λονδίνο, πηγαίνει στο διάσημο σχολείο Χάροου και σπουδάζει στο Trinity

College του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Εκεί ζει «τις πιο ευτυχισμένες ημέρες της

ζωής του», κατά τον ίδιο. Είναι η περίοδος που δοκιμάζει τον ηδονιστικό τρόπο ζωής.

Στην ηλικία των 17 ετών, ερωτεύεται τον νεαρό Τζον Έντλεστον, χορωδό του

πανεπιστημίου.

 Το 1809, θεωρείται χρονιά-σταθμός. Αρχικά λαμβάνει επίσημα την έδρα του

στη Βουλή των Λόρδων. Λίγους μήνες μετά, αναχωρεί για το Grand Tour στο

Λεβάντε, τη Μεγάλη Περιοδεία, που πραγματοποιούσαν οι Βρετανοί ευγενείς, στην

ενηλικίωσή τους. Το ενδιαφέρον του Λόρδου Βύρωνα για την Ανατολή είναι έντονο.

Κάποιοι ερευνητές επιμένουν ότι μεταξύ άλλων επιζητούσε τη σεξουαλική ελευθερία,

σε μια εποχή συντηρητικών ηθών, όπου η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν κακούργημα

στη Βρετανία.

Ιδιαίτερα σκανδαλώδεις ήταν οι ερωτικές του σχέσεις, με άντρες και γυναίκες, μεταξύ

των οποίων και η ετεροθαλής αδερφή του. Ο Βύρωνας θεωρείται «τρελός, κακός και

επικίνδυνη γνωριμία», όπως τον χαρακτήρισε η εκκεντρική ερωμένη του λαίδη

Κάρολαϊν Λαμπ. Τα σκάνδαλα κινδύνεψαν να καταστρέψουν τη φήμη του. Ο ίδιος

αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βρετανία και να αυτοεξοριστεί.

«Ο Λόρδος Βύρωνας ήταν μια διασημότητα. Ένας ποπ σταρ με τη σημερινή

έννοια του όρου. Είναι ο πρώτος, ίσως, που έχει εφεύρει τον εαυτό του ως

διασημότητα στη νεωτερική εποχή του 19ου αιώνα», λέει ο  Ιωάννης Χουντής ντε

Φάμπρι , σύμβουλος της Βουλής των Λόρδων, ιστορικός και συγγραφέας του βιβλίου

«Ο ρομαντισμός στην εξουσία: Όψεις πολιτικής ιδεολογίας του Λόρδου Βύρωνα

και η δράση του στην Ελληνική Επανάσταση».

«Το πιο καίριο στοιχείο στον Βύρωνα ήταν οι αντιφάσεις του. Ο Γκαίτε είχε πει ότι

ήταν ένας κινούμενος όγκος αντιφάσεων. Ο χαρακτήρας του είναι ιδιαίτερα σύνθετος.

Από τη μία είναι ένας γοητευτικός ευγενής, που μαγνητίζει τα βλέμματα και

αφιερώνει τον εαυτό του σε έναν σκοπό. Και από την άλλη είναι κυκλοθυμικός και

κυνικός, σκληρός και μισογύνης. 

Από μικρός αγαπούσε τη μελέτη, διάβασε πολλά βιβλία, έμαθε να μιλά τα ελληνικά

και τα λατινικά και ταξίδευε πολύ. Ο Βύρων ήταν όμορφος άνδρας με πυκνά

πυρόξανθα σγουρά μαλλιά και ωραίο παράστημα, αν και λίγο κουτσός από το δεξί

του πόδι. Οι ερωτικές του περιπέτειες άφησαν εποχή στο Λονδίνο και η περιφρόνησή

του για τις κοινωνικές συμβάσεις δημιούργησαν μικρά και μεγάλα σκάνδαλα  Η πιο

επικίνδυνη όμως σχέση του ήταν αυτή με την ετεροθαλή αδερφή του, από την πλευρά

του πατέρα του, Αυγούστα Λι. Το σκάνδαλο ήταν πρωτοφανές, σε μια περίοδο που ο

Βύρωνας είχε υπερβολικά χρέη. Η ζωή του κινδύνευε να τιναχτεί στον αέρα.

Ως ιδανική λύση βρήκε τον γάμο με την ευγενή Αναμπέλα Μίλμπανκ. Απέκτησε μαζί

της το μόνο νόμιμο παιδί του, την Άντα, που θεωρείται σημαντική φυσιογνωμία στις

γλώσσες προγραμματισμού. Ο γάμος τους υπήρξε σύντομος και οι τριγμοί

εμφανίστηκαν από τον μήνα του μέλιτος. Λέγεται ότι ήταν σκληρός μαζί της, ενώ

οδηγήθηκε στο αλκοόλ και στις σπατάλες. Λίγους μήνες αργότερα, η Αναμπέλα πήρε

την κόρη τους και έφυγαν για το πατρικό της κτήμα. Το ζευγάρι χώρισε οριστικά. Ο

Βύρωνας είναι πλέον εκτεθειμένος, από τις φήμες για την αιμομιξία και τις

ομοφυλοφιλικές του σχέσεις, που προκαλούν ανεπανόρθωτο πλήγμα στην εικόνα του.

Η παραμονή του στην Αγγλία είναι πλέον αδύνατη. Το 1816 αναγκάζεται να την

εγκαταλείψει, μην γνωρίζοντας ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ ξανά. Τα οικονομικά

του είχαν επιτέλους βελτιωθεί μετά την πώληση ενός ακινήτου και τις εκδοτικές

επιτυχίες του.

Το 1809 ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Επισκέφθηκε την Πάτρα, την

Πρέβεζα, τη Νικόπολη, την Άρτα, τα Γιάννενα κι έφθασε ως το Τεπελένι, όπου τον

φιλοξένησε ο Αλή και εντυπωσιάστηκε από την θερμή φιλοξενία. Τις εντυπώσεις του

από αυτή την συνάντηση μεταφέρει στην μητέρα του, σε επιστολή - ημερολόγιο.

Επιστολή .Διαβάζει η κ. Αφροδίτη Σκαλτά Δημητρακοπούλου

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος σε μια από τις αθηναϊκές επιστολές του που δημοσίευε με

το ψευδώνυμο «Φαίδων» επαινεί το Λόρδο Βύρωνα και λέει τα εξής «Για μας Ο

ΜΠΑΙΡΟΝ είναι ένα πρόσωπο ιερό. Ανήκει στην ιστορία μας και έχει θέση

αγιαστήρι της ψυχής μας μαζί με τους άλλους ήρωες του 21. Τον αγαπάμε

περισσότερο εδώ απ’ότι στην Αγγλία που γεννήθηκε. Για μας, ότι έγραψε, ότι είπε,

ότι έκανε, είναι υπέροχο. Δεν κάνουμε κριτική ούτε στο έργο του, ούτε στη ζωή του,

ούτε στο χαρακτήρα του. Για μας είναι ο τέλειος. Τον λατρεύουμε. Άς

παραπονιούνται εκείνοι που δεν τους αγάπησε. Εμάς μας αγάπησε  πολύ.. Οι

περισσότεροι φιλέλληνες αγαπούσαν την αρχαία Ελλάδα, τον Παρθενώνα, τους

κλασικούς συγγραφείς. Ο Μπάιρον αγαπούσε και την νέα  Ελλάδα, για αυτό χάρηκε,

όταν έμαθε για την επανάσταση. Στον αγώνα μας για την ελευθερία πρόσθεσε αίγλη

 

ο θάνατος του Μπάιρον .Η Θυσία του για την ελευθερία ,συντέλεσε να βοηθηθεί

περισσότερο ο αγώνας …»

 

Στη συνέχεια της περιήγησής του ο Μπάιρον επισκέφτηκε την Πάτρα, πήγε στο

Αίγιο, στους Δελφούς, στη Λιβαδειά, στην Αθήνα.

Όταν επισκέφθηκε την Αθήνα διέμενε στο μοναστήρι των Καπουτσίνων στην Πλάκα.

Εκεί ίσως γνώρισε την οικογένεια του Προκοπίου Μακρή. που εκτελούσε χρέη

πρόξενου της Αγγλίας. Η οικογένεια Μακρή (ο πρόξενος με τη σύζυγό του έμεναν

τότε στου Ψειρή σε ένα νεοκλασικό σπίτι. Εκεί φιλοξένησαν το Μπάυρον ο οποίος

εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της Τερέζας.

Και πριν ξεκινήσει για Κωνσταντινούπολη έγραψε το ποίημα Η ΚΟΡΗ ΤΩΝ

ΑΘΗΝΩΝ" που το αφιέρωσε στη μικρότερη κόρη της οικογένειας, την Τερέζα.  Μαζί

με το ποίημα αυτό ο Μπάυρον εξέφρασε ανοιχτά τον έρωτά του προς την Τερέζα.

Φαίνεται επίσης ότι η μικρή Τερέζα αρνήθηκε ευγενικά τις ερωτικές προτάσεις του.

Διαβάζει η κ. Αφροδίτη Σκαλτσά Δημητρακοπούλου

Ο Λόρδος Βύρωνας φτάνει στην Κεφαλλονιά τον Αύγουστο του 1823. Μένει στο

σπίτι του Ύπατου Αρμοστή της Βρετανίας στα Μεταξάτα. Όμως η περίοδος είναι

δύσκολη, αφού μαίνεται ο πρώτος ελληνικός εμφύλιος, μεταξύ των Φιλικών και τον

Κοτζαμπάσηδων. Ο Βύρωνας προσπαθεί να εξακριβώσει με ποια πλευρά θα

συνασπιστεί, αν θα συνταχτεί με τον Κολοκοτρώνη και τον Μοριά ή

τον Μαυροκορδάτο και αυτούς που βρίσκονται στη Ρούμελη, τις Σπέτσες και την

Ύδρα.

Η κατάσταση σοκάρει και αηδιάζει τον Βύρωνα. Δεν μπορεί να κατανοήσει πώς ένας

λαός, που μάχεται για την ανεξαρτησία του απέναντι σε έναν ξένο κατακτητή

κατορθώνει ταυτόχρονα να κάνει έναν εμφύλιο πόλεμο,. Οι επιστολές του εκείνη την

εποχή είναι χαρακτηριστικές. «Είναι αρκετά σκληρός αλλά και δίκαιος. Γράφει ότι

ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει για την ανεξαρτησία της κι όχι για τη μία ή

την άλλη παράταξη».

Η ζυγαριά γέρνει υπέρ του Μαυροκορδάτου, «Τον αποκαλεί “πρίγκιπα

Μαυροκορδάτο”, είναι αγγλόφιλος, μεταρρυθμιστής, μορφωμένος και τα χνώτα τους

ταιριάζουν. Αντίθετα, με τον Κολοκοτρώνη η απόσταση είναι τεράστια. Οι

οπλαρχηγοί του Μοριά φαντάζουν στα μάτια του ως «Αφρικανοί φύλαρχοι».

Μετά την Κεφαλονιά, ο Βύρωνας περνά στο Μεσολόγγι, όπου προσπαθεί να

αναδιοργανώσει τον επαναστατικό αγώνα πολιτικά και στρατιωτικά. Φτάνει με

περικεφαλαίες, μεγάλες στρατιωτικές στολές, οπλισμό, χρυσοποίκιλτα ξίφη,

φανταζόμενος τον εαυτό του ως έναν απόγονο των Χαϊλάντερ. «Θέλει να

επανεφεύρει τον εαυτό του όχι ως ποιητή, αλλά ως πολεμιστή. “Αφήνω

την πένα και πιάνω το ξίφος. Γιατί το ξίφος μπορεί να αλλάξει τον

κόσμο, η πένα μπορεί μόνο να τον περιγράψει”, γράφει σε επιστολή του»

. Όπως υπολόγισε ένας βιογράφος του, ως το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα, το

1823, «το εισόδημα του ήταν εφάμιλλο με εκείνο του Προέδρου των Ηνωμένων

Πολιτειών».

 

Ταξίδευε ως κάτι παραπάνω από Αμερικανός Πρόεδρος! Είχε μαζί του γιατρό, οχτώ

άντρες προσωπικό, φίλους, λογιστές και συμβούλους καθώς και τα τρία του σκυλιά.

Είχε καταφέρει να στρατολογήσει και να πάρει μαζί του διεθνείς προσωπικότητες

όπως ο κόμης Γκάμπα και ο πρίγκιπας Schilizzi, συγγενής του Μαυροκορδάτου, ο

οποίος αργότερα θα του έταζε πως, αν όλα πήγαιναν καλά, θα στεφόταν ως βασιλιάς

της απελευθερωμένης Ελλάδας!

Ο Βύρων, με την ποιητική του ευαισθησία, καταμαγεύτηκε από τις ελληνικές φυσικές

ομορφιές και τα αρχαία ερείπια. Ενώ ταξίδευε, έγραφε θαυμάσια ποιήματα, που

καθρέφτιζαν την καλλιτεχνική του συγκίνηση. Είχε εκφράσει και την αποστροφή του

για τον βανδαλισμό του Παρθενώνα από τον Έλγιν, σε δύο ποιήματά του, την

“Κατάρα της Αθηνάς” και το “Ταξίδι προσκυνήματος του Τσάιλντ Χάρολντ”. Εκεί

δίνει ωραιότατες περιγραφές της Ηπείρου».  Με το «Προσκύνημα του Τσάιλντ

Χάρολντ», εγκαινιάζει τον «βυρωνικό ήρωα», έναν χαρακτήρα ατίθασο,

βασανισμένο, εκδικητικό, κυνικό αλλά και συνάμα παθιασμένο, γοητευτικό και

μοναχικό. Το έργο γνωρίζει πρωτοφανή επιτυχία. Τα πρώτα δύο άσματα

εξαντλούνται μέσα σε τρεις ημέρες και ο Βύρωνας γνωρίζει πλέον την καταξίωση.

«Ξύπνησα ένα πρωί και βρήκα τον εαυτό μου διάσημο» θα πει. Στις στροφές που

ακολουθούν ο ήρωας ανάμεσα στους στύλους του Oλυμπίου Διός ατενίζει την

Ακρόπολη και κάνει πικρές σκέψεις για τη φθορά του χρόνου, αλλά και για τη

λεηλασία των μνημείων από το λόρδο Έλγιν. 

Το προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ: Διαβάζει ο κ. Νίκος Αθανασίου.

Ο Κωστής Παλαμάς θαύμαζε τον μεγάλο φιλέλληνα. Αναφέρει χαρακτηριστικά «ο

Βύρωνας υπήρξε και σατυρικός ποιητής όπως ο Δάντης και ο Σαίξπηρ. Μάλιστα

Ο Αχιλλέας Παράσχος εμπνεύστηκε από τα ποιήματα του Βύρωνα. αλλά και ο

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης» Συνεχίζοντας ο Παλαμάς στην κριτική του αναφέρει:

«Ουδέποτε άλλοτε ο κόσμος είδε τόσο μεγάλο ποιητή με τόσην φαντασία». Στην

ηρωική του τριλογία στο « Θάνατο του Ίψεν» σε μια στροφή μας λέει:

«Στο χτεσινό το χώμα που την ξερή τη δάφνη

Και το αγγίζει και αναβρύζει το νερό

Το αρμυρό σαν θυμωμένο

Εκεί που ο Μπάυρον έκλεισε τα μάτια

Πρωτοείδα σε ήλιε.

Επίσης στα «Γράμματα Α» παρουσιάζει την ελευθερία να μοιρολογεί τον Μπάιρον

νεκρό, υποστηρίζοντας τον μεγαλοφάνταστο ρομαντισμό του άγγλου φιλέλληνα. Στα

δεκατετράστιχα του ο Παλαμάς υποδεικνύει ότι το σονέτο που έγραψε ο Διονύσιος

Σολωμός για το θάνατο του Μπάιρον είναι ο κατανυκτικότερος ύμνος που ύψωσε η

νεοελληνική μούσα στον τρισένδοξο ποιητή.

Δεν ξεχνάει όμως να τονίσει ότι μεγάλοι ποιητές ζήσανε αντικοινωνικά και αντάρτικα

μέσα σε συγκρατητό τρικύμισμα όπως ο Μπάιρον και ο Σίλλευ. Αλλά και « ο

Μαμφρέδος» ο βυρωνικός το δραματικό ποίημα σε τρία μέρη του Άγγλου

ρομαντικού ποιητή,  ο Νίτσε το τοποθετεί ασύγκριτα πιο πάνω από το του Γκαίτε.

Ο Δόν Ζουάν είναι ένα σατυρικό αφηγηματικό ποιήμα που δημοσιεύτηκε το 1819. Ο

χαρακτήρας του βασίζεται στους ισπανικούς λαϊκούς θρύλους ,ωστόσο η πλοκή του

ποιήματος είναι του Μπάιρον.

Απόσπασμα διαβάζει ο κ. Νίκος Αθανασίου.

 

Ο λόρδος Βύρωνας στο Σούνιο εμπνεύσθηκε το ποίημα «Νησιά της Ελλάδας»,

όπου περιγράφει τις εντυπώσεις του και από την αρχαία Τροία.

Ο περίφημος ύμνος του Μπάυρον στην Ελλάδα αποτελεί την υψηλότερη έκφραση

του φιλελληνικού πνεύματος, το οποίο ήκμασε στην Ευρώπη την εποχή της

Ελληνικής Επανάστασης. Ένα Αυτοτελές λυρικό ποίημα που περιέχεται στο τρίτο

άσμα του μεγάλου επικοσατιρικού έργου Δον Ζουάν, συμπυκνώνει όλη την οδύνη

του ποιητή για την άθλια κατάσταση της Ελλάδας λίγο πριν από την έκρηξη του

Αγώνα

Τα νησιά της Ελλάδος : διαβάζει ο Ηλίας Λαμπρόπουλος.

Στους τελευταίους στίχους του ποιήματος , όταν ο Μπάιρον θλίβεται σκεπτόμενος ότι

οι κοπέλες που χορεύουν στον ίσκιο θα βυζάξουν σκλάβους έλληνες ,ο Διονύσιος

Σολωμός στον «Ύμνο στην Ελευθερία» του αποκρίθηκε θριαμβευτικά…

Στη σκιά χεροπιασμένες,  *

330στη σκιά βλέπω κι εγώ

κρινοδάκτυλες παρθένες

όπου κάνουνε χορό·

 

Η ψυχή μου αναγαλλιάζει

πως ο κόρφος καθεμιάς

γλυκοβύζαστο ετοιμάζει3

40γάλα ανδρείας και ελευθεριάς.

 

Ο λόρδος Βύρων έζησε μια ζωή γεμάτη πάθη και εντάσεις φύση ανήσυχη,

πνευματική, ερωτική, ελεύθερη. Από τις εκτάσεις του Νιούστεντ Άμπι και τους

εφηβικούς έρωτες στα σκιερά δάση της Αγγλίας άνοιξε τα φτερά του και πέταξε

μακριά, στο φως της Ελλάδας.

Χαρακτηριστικό της ποίησης του είναι η αναρχικότης και το ανυπότακτο ο

ενθουσιαμός και ο σαρκασμός.

Με τα ποιητικά του αυτά έργα έγινε διάσημος στην Αγγλία, ενώ η παγκόσμια φήμη

του όλο και μεγάλωνε. Όπως κάθε ποιητής, ο Βύρων αναζητούσε έναν ευγενικό σκοπό

και προορισμό. Παλιότεροι ποιητές που ενέπνευσαν τους Ρομαντικούς, όπως ο

Βιργίλιος, ο Τορκουάτο Τάσο και ο Μίλτων, αναζήτησαν αυτό το προορισμό μέσα από

τον κόσμο της φαντασίας τους η οποία και τους υπαγόρευσε θρυλικά επικά ποιήματα

όπως η «Αινειάδα», η «Απελευθερωμένη Ιερουσαλήμ» και ο «Χαμένος Παράδεισος».

 

Εκείνος όμως δεν ήταν ούτε Βιργίλιος, ούτε Μίλτον. Τα αχαλίνωτα πάθη του δεν

ημέρευαν από την ποίηση, αντιθέτως οι στίχοι του ανάβλυζαν σαν προσευχές εξιλέωσης

από αυτά.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο Βύρων, που με το ποίημά του «Προφητεία

του Δάντη» είχε καταδικάσει τα τυραννικά καθεστώτα και είχε εκφράσει τη συμπάθειά

του για τους απελευθερωτικούς αγώνες των λαών, έδειξε αμέσως το ενδιαφέρον του. Το

1823 έγινε μέλος του «Φιλελληνικού Κομιτάτου», ενός συλλόγου από άγγλους

φιλελευθέρους και φιλέλληνες, που είχαν σκοπό να ενισχύσουν τους έλληνες

επαναστάτες. «Αποφάσισα να πάω στην Ελλάδα. Είναι το μοναδικό μέρος, όπου

δοκίμασα πραγματική ευχαρίστηση. Αν είμαι ποιητής το χρωστώ στον αέρα της

Ελλάδας» έγραφε σε κάποιον φίλο του.

Κάποιοι μελετητές αμφισβητούν τα κίνητρά του, δυσκολευόμενοι να πιστέψουν ότι

ενεργούσε αποκλειστικά από αγνά αισθήματα για τους Έλληνες και την ελευθερία

τους, και προτάσσοντας τις πολιτικές του φιλοδοξίες, τον ναρκισσισμό και τον

παρορμητισμό του ως κύριους παράγοντες επηρεασμού των αποφάσεών του. Κανείς

όμως δεν μπορεί να αποφανθεί με σιγουριά για τα κίνητρά του αναφορικά με τον

απελευθερωτικό αγώνα. Ίσως τελικά να επρόκειτο για συνδυασμό όλων των

παραπάνω. «Η ποίηση είναι η λάβα της φαντασίας που η έκρηξη της

προλαβαίνει ένα σεισμό», του άρεσε να λέει»

Το 1992 ο Νίκος Κούνδουρος σκηνοθέτησε την ταινία "Μπάυρον - Μπαλάντα

για ένα ΔαίμοναΤο Σενάριο του έργου το επιμελήθηκε ο ίδιος ο Νίκος 

Κούνδουρος μαζί με τον Φώτη Κωνσταντινίδη. Την μουσική την έγραψε

Γιάννης Μαρκόπουλος.. Τους ρόλους ερμήνευσαν οι Ρώσοι ηθοποιοί.

 

ΦΙΛΟΙ ΜΟΥ

Ως ιδεολογικό και πολιτικό κίνημα και ως λογοτεχνικό ρεύμα, αυτή η αγάπη των

ξένων αλλά και η δηλούμενη εύνοια και ενδιαφέρον υπέρ των ελληνικών θέσεων,

ιδιαίτερα κατά την περίοδο πριν και κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 με

ηθική και υλική συμπαράσταση, καθιερώθηκε να λέγεται Φιλελληνισμός. Στην

αρχαιότητα ο όρος Φιλέλλην σήμαινε και πατριώτης Με αυτή την έννοια

συναντάται στον Πλάτωνα και στον Ξενοφώντα Με τον όρο Φιλέλληνες έμειναν

γνωστοί ξένοι υπήκοοι, κυρίως από τη  Γαλλία , την  Αγγλία  και την  Ιταλία  που

βοήθησαν την  Ελληνική Επανάσταση του 1821  με διάφορους τρόπους. Ως κίνημα, ο

φιλελληνισμός υπήρξε και πριν από την Επανάσταση του 21 και σχετίζεται με το

ενδιαφέρον των Ευρωπαίων για τον κλασσικό ελληνισμό. Οι φιλόσοφοι και

αισθητικοί  Χέρντερ  και Λέσσινγκ, αλλά και ο ιδρυτής της αρχαιολογίας

Βίνκελμαν, οι ποιητές  Γκαίτε  και  Σίλερ  είχαν ανανεώσει το ενδιαφέρον για τον

αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό. Στους Φιλέλληνες συγκαταλέγονταν

ρομαντικοί ιδεαλιστές (ιδίως φοιτητές), λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας, πολιτικοί,

άνεργοι πρώην στρατιωτικοί και διωκόμενοι για τη δράση τους επαναστάτες, όπως ο

Ιταλός κόμης Σανταρόζα. Αλλά και έμποροι, τραπεζίτες και μέλη εκπαιδευτικών ή

θρησκευτικών ιδρυμάτων ανέπτυξαν φιλελληνική δράση. Πράγματι, περισσότεροι

από 1000 Φιλέλληνες έφτασαν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να πολεμήσουν στο

πλευρό των Ελλήνων. Ο Στέφανος Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Από το γένος στο

 

έθνος. Η θεμελίωση του Ελληνικού κράτους-1821-1862» αναφέρει ότι «Οι

καταγεγραμμένοι φιλέλληνες αγγίζουν τους 940. . Τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει

επαναστάσεις στη Βόρειο και Νότιο Αμερική, στην Ευρώπη, ακόμα και στα

Βαλκάνια και εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κανένας όμως από εκείνους

τους αγώνες δεν κατάφερε να γεννήσει ένα κίνημα όμοιο με τον φιλελληνισμό. Γιατί

άραγε; Δεν ήταν ίδια η κατάχρηση εξουσίας; Δεν ήταν ίδια η φρίκη και ίδια η

αυθαιρεσία; Και βέβαια ήταν, όπως είναι πάντα. Η διαφορά ήταν ότι, στην περίπτωση

της Ελλάδας, όλα αποκτούσαν ιδιαίτερο συμβολισμό. Εκείνη η ατέρμονη πολιορκία

του Μεσολογγίου, που έληξε με έναν λιμασμένο λαό να παραδίδεται στη σφαγή,

εκείνα τα χίλια κεφάλια και τα δυο βαρέλια γεμάτα αυτιά σε αλάτι που έστειλε ο

Μπαχίτ Πασά στον σουλτάνο ως απόδειξη της παραδειγματικής τιμωρίας των

άπιστων εξεγερμένων της Χίου, εκείνα τα φρικαλέα νέα που έφταναν καταβεβλημένα

στη Δυτική Ευρώπη, δεν μιλούσαν απλώς για την αυθαιρεσία που ασκούνταν

ενάντια σε έναν λαό, αλλά για την αυθαιρεσία ενάντια στον άνθρωπο, ενάντια σε

όλους τους ανθρώπους, ενάντια στην ανθρωπότητα.

Οι Έλληνες μετά την απελευθέρωση τίμησαν τον Βύρωνα και του έκαμαν άγαλμα,

που υψώνεται στο Ζάππειο, στη γωνία που βλέπει προς την Ακρόπολη και παριστάνει

τον φιλέλληνα κοντά σε μια γυναίκα –την Ελλάδα– που τον στεφανώνει. Το όνομα

του Βύρωνα δόθηκε και στο συνοικισμό προσφύγων, που ιδρύθηκε στην Αθήνα,

πάνω από το Παγκράτι και σήμερα αποτελεί τον Δήμο Βύρωνα.

Ο Λόρδος Βύρων μετουσιώνει το φιλελληνικό κίνημα στο πρόσωπό του. Τα λόγια

του λίγο πριν πεθάνει στο Μεσολόγγι λειτουργούν ως μετωνυμία για το κίνημα που

διαμόρφωσε την αγάπη απέναντι στον Έλληνα και τη διάσωση της ελληνικής

αρχαιότητας.

Κλείνω την ομιλία μου με 2 στροφές από το ποίημα του Μπάιρον……

«Σήμερα συμπληρώνω τα τριάντα-έξη μου χρόνια «

Αν κλαις τη νιότη σου, τότε μη ζήσεις!

Χρέος και θάνατος σωστός εδώ

με σφαίρες τη ζωή σου να σφαλίσεις

στο χώμα αυτό.

Γύρνα με περιέργεια το κεφάλι

μέτρα καλά, να ’ναι φαρδύς-πλατύς

ο τάφος σου, κι’ ύστερα από την ζάλη

πέσε ν’ αναπαυτείς.